ကမၻာ့ယံုၾကည္​ကိုးကြယ္​မႈမ်ား (ဗုဒၶဘာသာ)

ဗုဒၶဘာသာ

✤ ဗုဒၶဘာသာ ✤

-------------------

ဗုဒၶဘာသာ သည္ ကမၻာေပၚတြင္ လူဦးေရ (သန္း ၆၉၀၀) ေက်ာ္ ရွိသည့္ အနက္ ဗုဒၶဘာသာသည္ ကမၻာ့လူဦးေရ (၄၈၇သန္း) အထိ ကိုးကြယ္ ယုံၾကည္ေသာ ဘာသာတရား ႏွင့္ အယူဝါဒ ျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္ျပည္သည္ ကမၻာ့ဗုဒၶဘာသာ လူဦးေရ အမ်ားဆုံး နိုင္ငံလည္း ျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္ျပည္တြင္ လူဦးေရ (သန္းေပါင္း ၁၄၀၀) ခန႔္ရွိသည္။ တ႐ုတ္ျပည္တြင္ လူဦးေရ (၁၀၂သန္း) ေက်ာ္အထိ မဟာယာန ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္ ယုံၾကည္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဇင္ဗုဒၶဘာသာ၊ မဟာယာန ႏွင့္ ေထရဝါဒ ေပါင္းလွ်င္ ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္ ယုံၾကည္သူ လူဦးေရအားျဖင့္ (သန္း ၄၈၇ေက်ာ္) ရွိၿပီး ဗုဒၶဘာသာသည္ စတုတၳ ကမၻာ့လူဦးေရ အမ်ားဆုံး ကမၻာ့ဘာသာႏွင့္ အႀကီးထြား အျမန္ဆုံးေသာ ဘာသာတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ကမၻာေပၚတြင္ ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္ ယုံၾကည္သူ လူဦးေရအားျဖင့္ ၄၈၇၅၄၀၀၀၀ (သန္း ၄၈၈ နီးပါး) ရွိသည္။ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ ၁,ဝ၈၃,၈၀ဝ,၃၅၆ (သန္း ၁ဝ၀၀ ေက်ာ္) တို႔ကလည္း ေဂါတမ ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားကို ၾကည္ညို ေလးစားၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာ ႏွင့္ ဟိႏၵဴ ဘာသာတို႔သည္ “ ကြၽန္းကိုင္းမွီ ကိုင္းကြၽန္းမွီ ” ဆိုသကဲ့သို႔၊ တစ္ဘာသာ ႏွင့္ တစ္ဘာသာ အမွီျပဳလ်က္ ဆက္သြယ္ကာ တည္ရွိေန ၾကသည္။ ေဂါတမ ဗုဒၶဘုရား သည္ Vishnu ဘုရားဝင္စား အျဖစ္ ဗုဒၶဘာသာတို႔က မယုံၾကည္ၾကပါ။
ဟိႏၵဴဘာသာ စေသာ အျခားေသာ ဘာသာ အယူဝါဒမ်ား၊ ဖန္ဆင္းရွင္ ဘုရားသခင္ (God) တည္ရွိမႈကို အယုံအၾကည္ မရွိသူ ဘာသာမဲ့ (free-thinkers/ Atheists/ Anti-theist/ no religion person) မ်ားကပင္ ေဂါတမဗုဒၶ ကို တနည္းမဟုတ္ တနည္းျဖင့္ ၾကည္ညို ေလးစားၾကသည္။ ေဂါတမဗုဒၶ ဘုရားသည္ လူ႕သမိုင္းတြင္ ဩဇာ အႀကီးမားဆုံးေသာ အျမင့္ျမတ္ဆုံးေသာ၊ ထိပ္ဆုံး အဓိကပုဂၢိဳလ္ ဘုရားျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာသည္ ကမၻာေပၚတြင္ နာမည္ အေက်ာ္ၾကားဆုံး လူသိအမ်ားဆုံး (most popular religion)- ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ အရွိဆုံး (most peaceful religion) ဘာသာ ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာ ၏ ေမတၱာ-က႐ုဏာ (Loving-kindness) ၊ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ ၊ သစၥာေလးပါး၊ မဂၢင္ ၈ ပါး ၊ ေအာင္ျခင္း ၈ ပါး၊ ကမၼ႒ာန္း၊ ဝိပႆနာ ၊ ပိဋကတ္ သုံးပုံ ၊ ပါရမီဆယ္ပါး ၊ ခြင့္လႊတ္ျခင္း (Forgiveness) ႏွင့္ သည္းခံျခင္း(Tolerance) သည္ ကမၻာေပၚတြင္ အလြန္ ေက်ာ္ၾကားလွသည္။ ဗုဒၶေခတ္ ပညာေရး အဆင့္အတန္းႏွင့္ နည္းစနစ္သည္ သမိုင္းေၾကာင္း ကိုလိုက္ၿပီး ျပည္သူမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ျပည္သူမ်ား၏ လိုအပ္ခ်က္အရ ခံယူက်င့္သုံး လိုက္နာခဲ့ၾကသည့္ ပညာေရးျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာတြင္ ကုိယ္က်င့္တရား (moral ethics of Buddhism) ႏွင့္ စံ(quality standards) မ်ားရွိသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား မိန႔္ၾကား ခ်မွတ္ခဲ့ေသာ ေမတၱာ ဝါဒ + မွန္ကန္ေသာ ယုံၾကည္မႈ + မွန္ကန္ေသာ အသိတရား + မွန္ကန္ေသာ ေတြးေခၚေျမာ္ျမင္ + အမွန္တရား (real truth) + မွန္ကန္ေသာ က်င့္စဥ္တို႔သည္ မွန္ကန္ေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ဝါဒအျဖစ္ အေက်ာ္ၾကားဆုံး လူသိ အမ်ားဆုံး ျဖစ္သည္။ လူသားတေယာက္ အေနျဖင့္ စိတ္ႏွလုံး ျဖဴစင္ရိုးသား ေျဖာင့္မတ္သူ ျဖစ္လာေစရန္ ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရား၏ တရားဓမၼကို ကိုယ္တိုင္ ေလ့လာ ဆည္းပူးၿပီး ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရား၏ တရားဓမၼ အတိုင္း တသက္တာလုံး အခ်ိန္မလပ္ က်င့္ႀကံအားထုတ္ သြားသင့္ပါသည္၊၊ လူသားတေယာက္ အေနျဖင့္ တာဝန္တရပ္ ျဖစ္သည့္ စားဝတ္ေနေရး အတြက္ သမၼာ အာဇီဝ တည္းဟူေသာ မွန္ကန္ေသာ အသက္ေမြးမႈ ျပဳနိုင္ရန္ ဝိဇၨာပညာႏွင့္ ေခတ္မွီ သိပၸံပညာ အတတ္ပညာရပ္ တို႔ကိုလည္း ေလ့လာ သင္ယူ ျဖည့္ဆည္း သင့္ပါသည္၊၊ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ၊ မာန၊ ဒိ႒ိ(မိစ္ဆာ ဒိ႒ိ)၊ သကၠာယ ဒိ႒ိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ ထိနမိဒၶ၊ ဥဒၶစၥ ၊ အဟိရိက၊ အေနာတၱပၸ ကိေလသာ (၁၀)ပါး တို႔ကို ေရွာင္ၾကဥ္ရ ပါမည္။ "ဗုဒၶ" အဓိပၸာယ္သည္ "နိုးၾကားလာေသာ တဦး" သို႔မဟုတ္ "ဉာဏ္အလင္း ရေသာတစ္ဦး" ျဖစ္သည္။ သိဒၶတၳ ေဂါတမ ကို လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း၂၆၀ဝ ေက်ာ္ ဘီစီ ၆၂၃ (ကဆုန္လျပည့္) တြင္ ေမြးဖြား ခဲ့သည္ဟု လက္ခံၾကသည္။
ဗုဒၶ ဆိုသည္ အမွန္တကယ္ အားျဖင့္ ဘုရားျဖစ္ၿပီးမွ ရရွိလာေသာ ဘြဲ႕အမည္ ပင္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရား၏ လူဘဝမွ မ်ိဳးရိုး အမည္မွာ ေဂါတမ ျဖစ္၍ ကိုယ္ပိုင္အမည္မွာ သိဒၶတၳ ကုမာရ ျဖစ္ပါသည္။ (အလုံးစုံေသာ လူနတ္တို႔၏ အလို ခပ္သိမ္းကို ၿပီးၿငိမ္းေစ တတ္ေသာ) အဓိပၸါယ္ ရသည္။ သိဒၶတၳ မင္းသားသည္ ထိုေခတ္က မ်ိဳးရိုးအားျဖင့္(Shakya ) အဆင့္ျမင့္ အသိုင္း အဝိုင္းမွ ဆင္းသက္လာသူ ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္သည္ ခရစ္ေတာ္ မေပၚမွီ ဘီစီ ၆၂၃ တြင္ ျဖစ္ပါသည္။ ဖခင္မွာ သာကိယ မ်ိဳးႏြယ္စု၏ အႀကီးအကဲ ျဖစ္ကာ ထိုေနရာ ေဒသအား က်မ္းစာမ်ားတြင္ ကပိလဝတ္ ( Kapilavastu) ဟုေခၚသည္။ သုေဒၶါဒန မင္းႀကီးသည္ ေဂါတမ ျမတ္စြာဘုရား၏ ဘခမည္းေတာ္ ျဖစ္၏။ အဝန္းယူဇနာ ကိုးရာရွိေသာ မဇၩိမေဒသတြင္ သကၠတိုင္း ကပိလဝတ္ ျပည္ႀကီးကို စိုးအုပ္ ပုိင္သေသာ မင္းႀကီးတစ္ပါး ျဖစ္ၿပီးလွ်င္ လူဝတ္ေၾကာင္ ဘဝႏွင့္ပင္ ရဟႏၱာ ျဖစ္၍ ပရိနိဗၺာန္ စံဝင္ခဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္ထူးလည္း ျဖစ္ေပသည္။ ကပိလဝတ္ ႏွင့္ အနီးအပါး၌ပင္ အျခားေသာ မ်ိဳးႏြယ္စု အေျမာက္အျမား ေနထိုင္ၾကသည္။ သိဒၶတၳမင္းသား၏ မယ္ေတာ္ မဟာမာယာ သည္လည္း ေကာလိယ မ်ိဳးႏြယ္စု အႀကီးအကဲ တစ္ဦး၏ သမီး ျဖစ္ပါသည္။
မယ္ေတာ္မာယာ (သိရီမဟာ မာယာေဒဝီ) သည္ သိဒၶတၳ မင္းသားအား လုမၺိနီ ဥယ်ာဥ္ေတာ္ အတြင္းရွိ အင္ၾကင္းပင္ တစ္ပင္ေအာက္တြင္ ဖြားျမင္ေတာ္ မူခဲ့သည္။ ထိုလုမၺိနီ ဥယ်ာဥ္ေတာ္ ေနရာသည္ ယခုေခတ္ နီေပါနိုင္ငံ တြင္ တည္ရွိသည္။

ဘုရားေလာင္း သိဒၶတၳမင္းသား သည္ ဖြားေတာ္မူ ၿပီးေနာက္ အေရွ႕အရပ္မွ ေျမာက္သို႔ လွည့္ေတာ္မူလ်က္ ခုနစ္ဖဝါး သြား၍ မတ္မတ္ ရပ္ေတာ္မူၿပီးေသာ္ -

အေဂၢါဟမသၼိေလာကႆ
ေဇ႒ောဟမသၼိေလာကႆ
ေသ႒ောဟမသၼိေလာကႆ ဟူေသာ သုံးခြန္းစကား ဆိုေတာ္မူသည္။

ဘုရားေလာင္း သိဒၶတၳမင္းသား (ေဂါတမဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရား) က ေလာကသုံးပါး ရွိရွိသမွ် လူ-နတ္-ျဗဟၼာ-gods အားလုံး တြင္ ငါသည္ အျမင့္ျမတ္ဆုံး သေဗၺၫဳတ ဉာဏ္ေတာ္ရွင္ (ဘုရား) စင္စစ္ ျဖစ္သည္ .. ငါသည္ အဓိကထိပ္ဆုံး ျဖစ္သည္ဟု မိန႔္ဆိုေတာ ္မူခဲ့သည္။ ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရား၏ ဂုဏ္ေတာ္ (၉)ပါးတြင္ သတၳာေဒဝ မႏုႆာနံ --- နတ္ လူ ျဗဟၼာ သတၱဝါ အားလုံးတို႔၏ ဆရာသခင္ (ဘုရား) ျဖစ္သည္ (Buddha is the Teacher of the Human and gods)...ဟု ဂုဏ္ေတာ္ ပါရွိခဲ့သည္။ မိန႔္ဆိုေတာ္ မူခဲ့သည္။ ငါသည္ ဖန္ဆင္းရွင္ ထာ၀ရဘုရား God ျဖစ္သည္ ဟု မိန႔္ဆိုေတာ္ မမူခဲ့ပါ ။ နတ္- လူ- ျဗဟၼာ- god - သတၱဝါ အားလုံးတို႔၏ အျမင့္ျမတ္ဆုံး ဆရာသခင္ (ဘုရား) ျဖစ္သည္.... (He is a teacher of gods and men (Satthadevamanusssanam) ..ဟု မိန႔္ဆိုေတာ္ မူခဲ့သည္။

၂၉ ႏွစ္အ႐ြယ္ (ဘီစီ ၅၉၄) ေရာက္ေသာအခါ သူအို၊ သူနာ၊ သူေသ၊ ရဟန္း ဟူေသာ နိမိတ္ႀကီး ေလးပါးကို ျမင္ေတာ္မူ သျဖင့္ ေတာထြက္၍ ရဟန္းျပဳ ေလသည္။ ဘုရားအေလာင္းေတာ္သည္ အလြန္ျပဳနိုင္ ခဲလွစြာေသာ ဒုကၠရစရိယာ အက်င့္ကို ရဟန္းအျဖစ္ႏွင့္ ၆ ႏွစ္ပါတ္လုံး က်င့္ေတာ္မူ ခဲ့သည္‌။ ထို႔ေနာက္ ဘုရားအေလာင္း ေတာ္သည္ သုဇာတာ မည္ေသာ သူ‌ေဌးသမီး လႉဒါန္းအပ္ေသာ နို႔ဃနာဆြမ္းကို အဇၨပါလ ေညာင္ပင္ရင္း၌ အလႉခံ ဘုဥ္းေပးၿပီး မဟာေဗာဓိ ပင္သို႕ ႂကြသြားေတာ္ မူေလသည္။ ဘုရားအေလာင္း ေတာ္သည္ သုဒၶိယငစင္ လႉဒါန္းအပ္ေသာ ျမက္ရွစ္ဆုပ္ကို ၾကဲျဖန႔္ကာ ထက္ဝယ္ဖြဲ႕ေခြ ေနေတာ္မူစဥ္ အာနာပါန က်င့္ေလသည္။ ေနမဝင္မီ ေဒဝပုတၱမာရ္ (မာရ္နတ္ရန္) ကို ေအာင္ျမင္ေတာ္မူ၍ ေရွးက ေနခဲ့ (ျဖစ္ခဲ့) ဖူးေသာ ခႏၶာအစဥ္ကို ေအာက္ေမ့တတ္ သိတတ္ေသာ ပုေဗၺနိဝါသ ႏုႆတိဉာဏ္ကို ညဉ့္ဦးယံ၌ ရေတာ္မူေလသည္။

နတ္တို႔၏ မ်က္စိႏွင့္တူေသာ စုေတခါနီးေသာ သတၱဝါ စသည္တို႔ကို ျမင္တတ္ေသာ ဒိဗၺစကၡဳဉာဏ္ ကို သန္းေခါင္ယံ၌ ရေတာ္မူေလသည္။ အာသေဝါတရား ေလးပါးတို႔၏ ကုန္ျခင္းကို ျပဳတတ္ေသာ အာသဝကၡယ ဉာဏ္ကို မိုးေသာက္ယံ၌ ရေတာ္မူ၍ သက္ေတာ္ ၃၅ ႏွစ္အ႐ြယ္( ဘီစီ ၅၈၈) မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀၃-ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶဟူးေန႕ မိုးေသာက္ယံ အခ်ိန္ဝယ္ ေလာကသုံးပါးတြင္ အတုမရွိေသာ အျမင့္ျမတ္ဆုံးေသာ သဗၺၫုတ ဘုရား အျဖစ္သို႔ ေရာက္ေတာ္မူ ေလသည္။ သုံးလူ႕သခင္ သဗၺညဳ ဘုရားရွင္သည္ ဘီစီ ၅၈၈ မွ ဘီစီ ၅၄၃ အထိ (၄၅) ဝါကာလပတ္လုံး ေဝေနယ် သတၱဝါတို႔အား ဓမၼစၾကာ စသည့္ တ‌ရားတို႔ကို ေဟာျပေတာ ္မူကာ လူ၊ နတ္၊ ျဗဟၼာ (gods) ႏွင့္ သတၱဝါတို႔၏ အက်ိဳးစီးပြားကို ေဆာင္႐ြက္ေတာ္ မူခဲ့ေလသည္။ ၄၅-ဝါ ကာလပတ္လုံး သတၱဝါတို႔၏ အက်ိဳးစီးပြါးကို မနားမေန ေဆာင္႐ြက္ေတာ္ မူခဲ့ေသာ သဗၺညဳ ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ သက္ေတာ္ ၈၀ အ႐ြယ္ ေရာက္ေသာအခါ ( ဘီစီ ၅၄၃) မဟာသကၠရာဇ္ ၁၄၈-ခု ကဆုန္လျပည့္ အဂၤါေန႕ဝယ္ ကုသိနာ႐ုံျပည္ မလႅာမင္းတို႔၏ ဥယ်ာဥ္၌ ပရိနိဗၺာန္ ဝင္စံေတာ္ မူေလသည္။

ဗုဒၶဘာသာ - သာသနာ သည္ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား + ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ေဟာၾကားေသာ “ပိဋကတ္က်မ္းစာ”လာ အဆို အမိန႔္မ်ား တရားေတာ္မ်ား + ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရား၏ သားေတာ္ ရဟန္းသံဃာ ေတာ္မ်ား ကိုသာ ယုံၾကည္ကုိးကြယ္ လုိက္နာ၏။ ဗုဒၶဘာသာသည္ ဖန္ဆင္းရွင္ (Creator God) ကို လုံးဝ လက္မခံ ၾကပါ။ ဖန္ဆင္းရွင္ကို(Buddhists do not believe in a Creator God) လုံးဝ မယုံၾကည္ ၾကပါ။ လုံးဝ အသိအမွတ္ မျပဳၾကပါ။ ဗုဒၶ၊ ဓမၼ၊ သံဃာ ရတနာသုံးပါး ကိုသာ အသိအမွတ္ျပဳ ယုံၾကည္ဆည္းကပ္ ကုိးကြယ္၏။ ဗုဒၶဘာသာ တခုတည္းကုိသာ ယုံၾကည္ျခင္း တခုတည္းကို သာမက ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာကို လုံးဝ မွီခိုအားထား ကိုးကြယ္ ယုံၾကည္ျခင္း (believe in Lord Buddha, believe in Dhamma teaching of Lord Buddha and believe in Sangha)+ မိမိကိုယ္မိမိ ယုံၾကည္ျခင္း (self-confidence )+ ေမတၱာ-က႐ုဏာ (Loving-kindness) + မိမိကိုယ္မိမိ အားကိုးျခင္း (self reliance) + အသိဉာဏ္ (intelligence) + လက္ေတြ႕က်င့္စဥ္ (practice) လမ္းစဥ္ေပၚတြင္ အဓိက အေျခခံ ထားသည္။ ကံ ကံ၏အက်ိဳး ႏွင့္ မိမိ တို႔၏ ကာယကံ (ကိုယ္ျဖင့္ ျပဳလုပ္မႈ) ၊ ဝစီကံ (ႏႈတ္ျဖင့္ ေျပာဆိုမႈ) ၊ မေနာကံ ( စိတ္ျဖင့္ ႀကံစည္မႈ) ႏွင့္ မိမိ တို႔၏ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ ကို အေလးအနက္ ယုံၾကည္သည္။
ဗုဒၶဘာသာသည္ မဂ္ဖိုလ္ နိဗၺာန္အက်ိဳး၊ တမလြန္အက်ိဳး မ်ားသာမက မ်က္ေမွာက္ဘဝ ႀကီးပြားေရး အတြက္ က်င့္ႀကံရမည့္ ေအာင္ျမင္ေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး၊ အိမ္ေထာင္ေရး၊ မိသားစုေရး၊ ေပါင္းသင္း ဆက္ဆံေရး စသျဖင့္ အေၾကာင္းအရာ စုံလွ၏။ ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားသည္ သူကိုယုံၾကည္ သူမ်ားကို၎၊ မယုံၾကည္ သူမ်ားကို၎ ေမတၱာထားေသာ လူသတၱဝါ တို႔အား ဒုကၡအေပါင္းမွ ကယ္တင္ေသာ ေမတၱာဘုရား ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာသည္ ျမန္မာ့ စြယ္စုံက်မ္း သဖြယ္ ျဖစ္ေန၍ ဗုဒၶဘာသာကို ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ၏ ေရေသာက္ျမစ္ ဟုလည္း တင္စားေခၚဆို ၾကသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ တြင္ ဘီစီ ၅၈၈ ကပင္ စတင္ ပြင့္ထြန္း ေပၚေပါက္ခဲ့ေၾကာင္း သမိုင္း အေထာက္အထား မ်ားအရ အတည္ျပဳ မွတ္သား နိုင္ပါသည္။ ျမန္မာ့ဗုဒၶ သာသနာေတာ္ အစ - တဖုႆႏွင့္ ဘလႅိက ဟု လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာ့ဗုဒၶ သာသနာ အစ - ေ႐ႊတိဂုံ က ဟု လည္းေကာင္း ဆိုၾကသည္။ တဖုႆႏွင့္ ဘလႅိက ကုန္သည္ညီေနာင္ တုိ႔သည္ ထူးျခားစြာ ဘုရားရွင္အား ကမၻာေပၚတြင္ ပထမဆုံး ဆြမ္းကပ္ရသူ ကမၻာေပၚတြင္ ပထမဆုံး သရဏဂုံ တည္သူမ်ား ႏွင့္ ကမၻာေပၚတြင္ ပထမဆုံး ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား ျဖစ္ခဲ့၏။ ထို ေ႐ႊတိဂုံ ေစတီေတာ္ သည္ ေဂါတမ ဘုရားရွင္၏ သာသနာေတာ္မွာ ကမၻာေျမျပင္တြင္ ပထမဦးဆုံး ေစတီျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ျမန္မာနိုင္ငံ၌
“ဗုဒၶသာသနာအစ- ေ႐ႊတိဂုံက”ဟု ကဗၺည္းထိုး ေမာ္ကြန္းတင္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္သတည္း။ [၂၉]ျမန္မာနိုင္ငံ ေထရဝါဒဗုဒၶ သာသနာေတာ္အစ - ရွင္အရဟံ က ဟုလည္းေကာင္း၊ ျမန္မာနိုင္ငံ ေထရဝါဒဗုဒၶ နိုင္ငံေတာ္ဘာသာ အစ - အေနာ္ရထာမင္း က ဟုလည္းေကာင္း မွတ္သား နိုင္ပါသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ ဗုဒၶဘာသာသမိုင္း ႏွင့္ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ အေနာ္ရထာမင္းမွာ အလြန္ဩဇာ ႀကီးခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ အေနာ္ရထာမင္းကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျမန္မာနိုင္ငံ ဗုဒၶအယူဝါဒ ထြန္းကား စည္ပင္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ အိႏၵိယနိုင္ငံ၏ ဘုရင္တစ္ပါး ျဖစ္ေသာ အေသာကမင္း (King Asoka) သည္ ခရစ္ေတာ္ မေပၚမွီ ဘီစီ၂၆၈ တြင္ အိႏၵိယထီးနန္းကို ဆက္ခံခဲ့သည့္ ဧကရာဇ္ မင္းတစ္ပါး ျဖစ္သည္။ စစ္ကို စြန႔္ပယ္ခဲ့ေသာ အေသာကမင္းသည္ ဗုဒၶဘာသာကို သက္ဝင္ယုံၾကည္ ခဲ့သည္။ ဗုဒၶသာသနာ ကို လူအမ်ား သက္ဝင္ယုံၾကည္ လာေစရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ေသာ ပုဂၢိုလ္ႀကီးလည္း ျဖစ္သည္။ အေသာကမင္းႀကီးသည္ ဗုဒၶ၏ဓမၼကို မိမိ၏ ဘာသာေရး ဒႆနအျဖစ္ လက္ခံခဲ့ၿပီးေနာက္ အိႏၵိယျပည္သူ ျပည္သားမ်ားအား မွန္ကန္ သစၥာရွိမႈ၊ သနားၾကင္နာမႈ၊ အၾကမ္းမဖက္မႈ စသည့္ တရားမ်ားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ အေသာကမင္းကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ဗုဒၶအယူဝါဒ ထြန္းကား စည္ပင္ေၾကာင္း ဗုဒၶဘာသာ သမိုင္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။
သမိုင္းစာမ်က္ႏွာ မ်ားတြင္ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေနသည့္ ဘုရင္၊ ဧကရာဇ္၊ မင္းညီမင္းသား မ်ား၏ အမည္နာမ မ်ားၾကားတြင္ အာေသာက၏ အမည္နာမသည္ တစ္စင္းတည္းေသာ ၾကယ္တာရာအျဖစ္ ထီးထီးႀကီးပင္ ဝင္းလက္ ေတာက္ပေနသည္။ အေသာက မင္းတရားႀကီးႏွင့္ အရွင္မဟာ ေမာဂၢလိပုတၱ တိႆ မေထရ္ျမတ္ တို႔က ကိုးတိုင္း ကိုးဌာန ျပည္နယ္တို႔သို႔ ဥပသမၸဒ ကံေဆာင္နိုင္ေစရန္ ေခါင္းေဆာင္တစ္ပါးႏွင့္ သံဃာ ငါးပါးစီကို ေစလႊတ္ ႂကြခ်ီေတာ္ မူၾကသည္။ သီဟိုဠ္ သို႔ ညီေတာ္မဟိႏၵ ႏွင့္ ႏွမေတာ္ သဃမႋတၱာ အား ေစလႊတ္၍ ဗုဒၶဂါယာ ရွိ ေဗာဓိပင္မွ ေညာင္ကိုင္း တစ္ကိုင္းအား ယူေဆာင္ သြားေစသည္ဟု အဆိုရွိခဲ့သည္။ သီဟိုဠ္တြင္ ဗုဒၶသာသနာ ျပန႔္ပြားလာၿပီး ထိုမွတဆင့္ ျမန္မာနိုင္ငံ ရွိ မြန္လူမ်ိဳး မ်ားထံသို႔ ဗုဒၶသာသနာ ေရာက္ရွိ လာသည္ဟု ဆိုၾကေသာေၾကာင့္ အေသာကမင္းႀကီး၏ ေက်းဇူးသည္ ျမန္မာနိုင္ငံ အေပၚလည္း မကင္းခဲ့ (သက္ေရာက္ေပသည္) ဟု ဆိုနိုင္ပါသည္။

ဆရာေတာ္ ေဗာဓိဓမၼ (Father of Zen Buddhism ) သည္ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ ပ်ံ့ပြားေရးအတြက္ ေအဒီ (၅၀၀) တြင္ တ႐ုတ္ျပည္ ေရွာင္လင္ေက်ာင္းေတာ္ သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ေသာ အိႏၵိယလူမ်ိဳး တရားျပ ဆရာေတာ္ျဖစ္သည္။ မဟာယာန ဇင္ဗုဒၶဘာသာတြင္ နာမည္ေက်ာ္ၾကား လူသိအမ်ားဆုံး ဆရာေတာ္ႀကီး ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာတြင္ မဟာယာနႏွင့္ ေထရဝါဒ ဟူ၍ အဓိက ဂိုဏ္းႀကီးႏွစ္ဂိုဏ္း ရွိသည္။ မဟာယာနဂိုဏ္း သည္ တ႐ုတ္၊ ထိုင္ဝမ္၊ တိဘက္၊ ေတာင္ကိုရီးယား၊ ေျမာက္ကိုရီးယား၊ မြန္ဂိုးလီးယားနိုင္ငံ၊ မေလးရွားနိုင္ငံ၊ စင္ကာပူ၊ ဘူတန္နိုင္ငံ ၊ ဗီယက္နမ္နိုင္ငံ ႏွင့္ ဂ်ပန္ စေသာ အေရွ႕အာရွ တခြင္တြင္ ထြန္းကား ျပန႔္ပြားေနၿပီး ၎မွတဆင့္ Pure Land၊ ခ်န္း/ စီအန္/ သီအန္/ ဇန္၊ နီခ်ီရန္၊ တိဘက္တန္၊ ရွင္ဂုန္ႏွင့္ အျခားဂိုဏ္းမ်ား ထပ္မံ ကြဲျပားသြားသည္။ မဟာယာနကို ေျမာက္ပိုင္း ဗုဒၶဘာသာဟု ေခၚသည္။ ေထရဝါဒ ဂိုဏ္းသည္ သီဟိုဠ္ မွတဆင့္ ျမန္မာ၊ လာအို၊ ထိုင္း၊ ကေမၻာဒီးယား စေသာ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ေဒသသို႔ ျပန႔္ပြားသြားျခင္း ျဖစ္၍ ေတာင္ပိုင္း ဗုဒၶဘာသာ ဟုလည္း ေခၚဆိုသည္။ နီေပါနိုင္ငံ တြင္လည္း ဗုဒၶဘာသာ ထြန္းကားသည္။
တိဘက္ ဗုဒၶဘာသာ (Vajrayana ဂိုဏ္း) ကို အခ်ိဳ႕က မဟာယန၏ ဂိုဏ္းခြဲဟု သတ္မွတ္ေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕ကမူ မူလ ဗုဒၶဘာသာ၏ တတိယေျမာက္ ဂိုဏ္းႀကီးအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည္။ ထို႔ျပင္ ဗုဒၶဘာသာတြင္ အျခားဂိုဏ္းခြဲငယ္ အမ်ားအျပား ရွိေသးသည္။ ဤသို႔ မ်ားရျခင္းသည္ ဝါဒႏွင့္ ေဒသ ကြာဟခ်က္ မ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

ေထရဝါဒ Theravada ("The School of the Elders") ႏွင့္ မဟာယာန Mahayana ("The Great Vehicle") ျပင္ဆင္ရန္

(၁) ႏွစ္ဖက္လုံးက သက်မုနိ ဗုဒၶ ျမတ္စြာကို အျမင့္ျမတ္ဆုံးေသာ ျမတ္စြာဘုရား အျဖစ္ လက္ခံၾကသည္။ (၂) သစၥာ ေလးပါး တရားေတာ္ကို ႏွစ္ဖက္လုံးက အျပည့္အဝ လက္ခံၾကသည္။ (၃) မဂၢင္ရွစ္ပါး [၃၃] လမ္းစဥ္သည္ ႏွစ္ဖက္လုံး၏ တရားျဖစ္သည္။ (၄) ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ ေဒသနာေတာ္သည္ ႏွစ္ဖက္လုံးတြင္ အတူတူပဲ ျဖစ္သည္။ (၅) ဖန္ဆင္းရွင္ (God) ကို ႏွစ္ဖက္လုံးတြင္ လက္မခံၾကပါ။ (၆) အနိစၥ ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱ ႏွင့္ သီလ၊ သမာဓိ ၊ ပညာေတြကို ႏွစ္ဖက္လုံးက လက္ခံၾကတဲ့ အတြက္ ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ အဓိက တရားအႏွစ္ ေတြသည္ မကြဲျပားဘူးလို႔ ဆိုရပါမည္။ အနတၱ ကို ႏွစ္ဖက္လုံးတြင္ လက္ခံပါသည္။ မဟာယနသည္ အတၱဝါဒ မဟုတ္ပါ။ အဓိက ကြဲျပားခ်က္က တရားေတာ္ေတြ ေပၚမွာ မဟုတ္ပါ။ ေဗာဓိသတၱ လို႔ ေခၚတဲ့ ဘုရားေလာင္း ၊ ဘုရားက်င့္စဥ္ က်င့္သူ အေပၚမွာ ထားတဲ့ သေဘာထား ျဖစ္သည္။ ေထရဝါဒ ( The School of the Elders) က ဘုရားေလာင္း ကို ပုထုဇဥ္ပဲ ရွိေသးလို႔ မကိုးကြယ္ ၾကပါ။ တခ်ိဳ႕က ဆိုျပန္သည္။ ေထရဝါဒ ဆိုတာ ရဟႏၱာ ျဖစ္ဖို႔ နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳဖို႔ က်င့္တဲ့ ဝါဒျဖစ္ၿပီး ၊ မဟာယာန (The Great Vehicle) ကေတာ့ ဗုဒၶျဖစ္မယ့္ ဘုရားေလာင္း ေဗာဓိသတၱ က်င့္စဥ္ကို လက္ခံတဲ့ ဝါဒလို႔ ဆိုၾကျပန္သည္။
ေထရဝါဒ တြင္ ေဗာဓိသတၱ သည္ လြတ္ေျမာက္ရာ လမ္းကို သစၥာတရားကို မသိေသးတဲ့ ပုထုဇဥ္မို႔ မကိုးကြယ္ၾကပါ။ မဟာယာန တြင္ ကိုးကြယ္စရာ ေဗာဓိသတၱ ေတြ မ်ားပါသည္။ ဘုရားေလာင္း ၊ ဘုရား၏ မိခင္၊ ဖခင္ …. အစုံပဲ ျဖစ္သည္။ မဟာယာန မွာ အရဟတၱ ဖိုလ္ရၿပီးသား ရဟႏၱာ ပုဂၢိဳလ္သည္ အရဟတၱ ဖိုလ္ကေန နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳလို႔ မရေသးပါ။ အရဟတၱ ဖိုလ္ကေန အနာဂမ္ ၊ သကဒါဂမ္ ၊ ေသာတာပန္ အထိ ျပန္ ေလွ်ာက်သြားၿပီး ပုထုဇဥ္ ျပန္ျဖစ္သြား ရသည္ ။ ၿပီးမွ ဘုရားဆုပန္ၿပီး ဘုရားျဖစ္ဖို႔ ျပန္ႀကိဳးစား ၾကရသည္။ ေထရဝါဒႏွင့္ မဟာယာန အယူအဆ လြဲေနသည္။ ဘုရားေဟာ မူရင္း ဝိနည္း (Discipline) + သုတၱန္ (Discourses) + အဘိဓမၼာ (Ultimate Doctrine) မ်ားအတိုင္း (၁၀၀) ရာခိုင္ႏႈန္း လိုက္နာ က်င့္ႀကံၿပီး နဲနဲမွ မျပင္တာက ေထရဝါဒ ျဖစ္သည္။ မူရင္းမွ ျပင္သည္က မဟာယာန ဝါဒ ျဖစ္သည္။ ေထရဝါဒက ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား မိန႔္ၾကား ခ်မွတ္ခဲ့ေသာ မူရင္း ဝိနည္း + သုတၱန္ + အဘိဓမၼာမ်ား ၊ သိကၡာပုဒ္မ်ား တရားေတာ္မ်ားကို နဲနဲမွ မျပင္ၾကပါ။

ကမၻာ့ ဒီမိုကေရစီ ပထမအစ၊ ဗုဒၶက
-----------------------------------------
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ၏ တရားေတာ္မ်ားသည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၆၀၀ ကပင္ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆို ေဝဖန္ ဆန္းစစ္ခြင့္ ရွိေသာေၾကာင့္ ဒီမိုကေရစီ ပထမအစ၊ ဗုဒၶက ဟု ဆိုအပ္ လွေပသည္။ ဒီမိုကေရစီ ဟု ဆိုရေလာက္ေအာင္ပင္ ဒီမိုကေရစီ စံႏႈန္း အႏွစ္သာရကို ညႊန္ျပေသာ လမ္းၫႊန္ေတာ္ မူခ်က္ တစ္ရပ္ကို ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားက လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း (၂၆၀၀)ေက်ာ္ ကတည္းက လမ္းၫႊန္ေတာ ္မူခဲ့ေပသည္။ ဒီမိုကေရစီ ၏အစ၊ ပထမ ဟု အမ်ားက သက္မွတ္ထားေသာ ဂရိ နိုင္ငံတြင္ ထုိစဥ္က ဒီမိုကေရစီ မေပၚထြန္းေသးပါ၊ ဆိုကေရးတီး (ဘီစီ ၄၆၉-၃၉၉)၊ မဟာအလက္ဇႏၵား (ဘီစီ ၃၅၆-ဘီစီ၃၂၃)၊ ပေလတို (ဘီစီ ၄၂၈-၃၄၈) ႏွင့္ အရစၥတိုတယ္ (ဘီစီ ၃၈၄-၃၂၂) တို႔ မေမြးေသးပါ။ ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားသည္ က်င့္ႀကံအားထုတ္ ခဲ့သျဖင့္ ဘီစီ ၅၈၈ ခုတြင္ အျမင့္ျမတ္ဆုံးေသာ ျမတ္စြာဘုရား ျဖစ္ခ်ိန္တြင္ တ႐ုတ္ အေတြးအေခၚ ပညာရွင္ ဒႆန ဆရာႀကီး ကြန္ျဖဴးရွပ္ (ဘီစီ ၅၅၁-၄၇၉) မေမြးေသးပါ။ သာသနာ (၂၆၀၀) ခရီးစဥ္ သမိုင္းတေလွ်ာက္ ၌ ဗုဒၶ သာသနာေတာ္သည္ မွိန္ခဲ့တခါ သာ ခ်ီတလွည့္ ျဖစ္ခဲ့ရ၏။ ငွက္ခါးျပန္သလို နိမ့္တုံျမင့္တုံ ႀကဳံခဲ့ရသည္။ ေခတ္အဆက္ဆက္ အတြင္း ရန္သူ အျပင္ရန္သူတို႔၏ တိုက္ခိုက္ထိုးႏွက္ ခ်က္မ်ားႏွင့္ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသည္။
အဖ်က္အဆီးမ်ား ဖယ္ရွား၍ အတားအဆီးမ်ား ကိုျဖတ္ေက်ာ္ခဲ့ရသည္။ သာသနာ ျပင္ပ အညတိတၱိယ တို႔သည္ ရံခါျပင္ပမွ ဝါဒခ်င္း ယွဥ္ၿပိဳင္ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾက၍ ရံခါ သာသနာ အတြင္း ဝင္ကာ ပူသတ္ခဲ့ၾကသည္။ ဗုဒၶသာ သနာေတာ္သည္ ရံခါ သာသနာ့ ဒါယကာ ဘုရင္မင္းျမတ္တို႔၏ ခ်ီးေျမႇာက္ ေထာက္ပံ႔မႈ ခံရ၍ ရံခါ ဆန္႔က်င္ဘက္ ဘုရင္တို႔၏ ဖိႏွိပ္ညွဥ္းပန္းမႈ ခံခဲ့ရသည္။ ရံခါ လ်စ္လ်ဴရႉျခင္း ခံခဲ့ရ၍ ရံခါ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ ခတ္ျခင္းကို ခံခဲ့ရသည္။ တေခတ္ တခါက ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္ ပါမွ ေခတ္မီသည္ ဟု ယူဆ ခဲ့ၾကရာမွ တဖန္ တေခတ္ေျပာင္း လာေသာအခါ ဗုဒၶဘာသာကို ေခတ္ေနာက္က် သည္ဟု ယူဆ လာၾကျပန္သည္။ ဘုရင္ မင္းျမတ္တို႔၏ ဘြဲ႕တံဆိပ္ နာမကို ပါဠိ ဘာသာျဖင့္ ခံယူၾက၍ စကားေျပာရာ ၌ပင္ ပါဠိ စကားလုံး မ်ားမ်ား ညွပ္ေျပာနိုင္မွ ဂုဏ္ရွိသည္ဟု ယူဆခဲ့ၾကရာမွ တဖန္ အျခားေခတ္ တခု၌ ပါဠိ ေဝါဟာရကို တတ္နိုင္သမွ် ေရွာင္ကြင္း ဖယ္ထုတ္ရန္ ႀကိဳးပမ္း ၾကျပန္သည္။ ဗုဒၶျမတ္စြာ၏ သာသနာေတာ္ သည္ တေခတ္တခါက အေနာက္သို႔လားေသာ္ ဂႏၶာရတိုင္း ေခၚ ပါကစၥတန္ျပည္၊ အာဖဂန္နစၥတန္ ျပည္၊ ခိုတန္ေခၚ တာကစ္စတန္ျပည္ ႏွင့္ ေယာနကာေလာက ေခၚေသာ တူရကီ၊ ဂရိ နိုင္ငံ မ်ားအထိ ျပန႔္ႏွံ႕ ထြန္းကားခဲ့သည္။
ဂဂၤါျမစ္ မွ ေဗာ္ဂါျမစ္ သို႔တိုင္ေအာင္ သာသနာ ေရာင္ဝါ ထြန္းကား ခဲ့ေပသည္။ ေျမာက္သို႔လားေသာ္ ဆစ္ကင္းျပည္၊ ဘူတန္ျပည္၊ တိဗက္ျပည္၊ မြန္ဂိုးလီးယားနိုင္ငံ၊ တ႐ုတ္ျပည္၊ ဆိုဗီရက္ ႐ုရွားနိုင္ငံ ဆိုက္ေဗရီးယား အထိ ျပန႔္ႏွံ႔ခဲ့၍ ယခုတိုင္ ဆက္လက္တည္ရွိ ေနဆဲျဖစ္သည္။ အေရွ႕သို႔ လားေသာ္ သု၀ဏဒီပေခၚ (အင္ဒိုနီးရွား)ႏွင့္ သု၀ဏဘုမၼိ ေခၚ ျမန္မာနိုင္ငံ၊ ထိုင္း၊ လာအို၊ ကေမၻာဒီးယား၊ ဗီယက္နမ္၊ ကိုရီးယား၊ ဂ်ပန္အထိ ျပန္႔ႏွံ႕၍ ယခုထိ အခ်ဳိ႕ နိုင္ငံမ်ား၌ သာသနာ တည္ရွိေနေလသည္။

ေဂါတမ ျမတ္ဗုဒၶ ၏ ဗုဒၶဝင္အက်ဥ္း
----------------------------------------
ေဂါတမ ဘုရားအေလာင္း ေတာ္သည္ ဤ ဘဒၵကမၻာမွ ျပန္၍ ေရတြက္သည္ ရွိေသာ္ ေလးသေခၤ် ႏွင့္ ကမၻာတစ္သိန္း ထက္၌ သုေမဓာရေသ့ ျဖစ္ခဲ့ေလသည္။ သုေမဓာ ရွင္ရေသ့သည္ ဒီပကၤရာ ျမတ္စြာဘုရား ေျခေတာ္ရင္း၌ မိမိတစ္ကိုယ္တည္း နိဗၺာန္ခ်မ္းသာကို ရယူ နိုင္ေသာ္လည္း ဩဃေလးျဖာ သံသရာ၌ နစ္မြန္း ေမ်ာပါးကုန္ေသာ ေဝေနယ် သတၱဝါ အေပါင္းတို႔ကို သနားၾကင္နာ ေတာ္မႈလွသျဖင့္ ယူေတာ္ မမူခဲ့ေပ။ သုေမဓာ ရွင္ရေသ့ ဘဝမွ ေဝႆႏၱရာမင္း ဘဝတိုင္ေအာင္ မေရမတြက္ ႏုိင္ေသာ ဘဝမ်ားစြာတို႔၌ - ေ႐ႊ၊ ေငြ၊ ဆင္၊ ျမင္း အစရွိသည္တို႔ကို လႉျခင္း ဒါနပါရမီ၊ ေျခ၊ လက္၊ နား၊ ႏွေခါင္း အစရွိသည္တို႔ကို လႉျခင္း၊ ဒါနဥပ ပါရမီ မိမိအသက္ကို လႉျခင္း၊ ဒါနပရမတၱ ပါရမီ အစရွိေသာ ပါမီသုံးဆယ္တို႔ကို ျဖည့္က်င့္ေတာ ္မူခဲ့ေလသည္။ ထို႔ျပင္ အလြန္စြန႔္နိုင္ ခဲစြာေသာ - ပေဒသရာဇ္၊ ဧကရာဇ္‌၊ စၾကာမင္းတို႔၏ စည္းစိမ္ရတနာကို စြန႔္ျခင္း ဓနပရိစၥဂ၊ သားသမီးကို စြန႔္ျခင္း ပုတၱပရိစၥာဂ၊ မယားကို စြန႔္ျခင္း ဘရိယပရိစၥာဂ၊ ေျခ၊ လက္၊ နား၊ ႏွာေခါင္း အစရွိသည့္ အဂၤါႀကီးငယ္ကို စြန႔္ျခင္း အဂၤပရိစၥာဂ၊ မိမိအသက္ကို စြန႔္ျခင္း ဇီဝိတပရိစၥာဂ - ဟု ဆိုအပ္ေသာ စြန႔္ျခင္းႀကီး ငါးပါးကို ျဖည့္စြန႔္ေတာ္ မူခဲ့ေလသည္။ ဤသို႔ ဘဝမ်ားစြာ သံသရာ ကာလပတ္လုံး ပါရမီေတာ္တို႔ကို ျဖည့္က်င့္ေတာ္ မူခဲ့ၿပီးေနာက္ ဘုရားအေလာင္း ေတာ္သည္ တုတိသာ နတ္ျပည္၌ ေသတေကတု မည္ေသာ နတ္သား ျဖစ္ခဲ့ေလသည္၊ နတ္သားျဖစ္စဥ္ စၾကဝဠာ တိုက္တစ္ေသာင္းမွ နတ္ျဗဟၼာ အေပါင္းတို႔က "ဘုရာျဖစ္ခ်ိန္ တန္ပါၿပီ၊ လူ႕ျပည္သို႔ ဆင္း၍ ဘုရား ျဖစ္ေတာ္မူပါ" ဟု ဘုရားအေလာင္း ေတာ္ကို ေတာင္းပန္ၾက ေလသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ေသတေကတု နတ္သားသည္ - ကာလ - ဘုရားျဖစ္ရာ အခ်ိန္ကာလ၊ ဒီပ - ဘုရားျဖစ္ရာ ကြၽန္းအရပ္၊ ေဒသ - ဘုရားျဖစ္ရာ အရပ္ေဒသ၊ ကုလ - ဘုရားျဖစ္ရာ အမ်ိဳးအႏြယ္၊ မာတုအာယုပရိစ္ေဆဒ - ဘုရားအေလာင္းေတာ္၏ မယ္ေတာ္ ျဖစ္မည့္သူ၏ သက္တမ္း အပိုင္းအျခား - ဟူေသာ ၾကည့္ျခင္းႀကီး ငါးပါးတို႔ကို ၾကည့္ရႈေတာ္ မူေလသည္။ ယင္းသို႔ ၾကည့္ရႈေတာ္မူၿပီး နတ္အျဖစ္မွ စုေတကာ မဟာသကၠရာဇ္ ၆၇ ခု၊ ဝါဆိုလျပည့္ ၾကာသပေတးေန႕၌ ကပိလဝတ္ျပည့္ရွင္ ဘုရင္ သုေဒၶါဒနမင္းႀကီး၏ ေတာင္ညာေဒဝီ မိဘုရားႀကီး မယ္ေတာ္မာယာ (သိရီမဟာ မာယာေဒဝီ) ဝမ္း၌ ပဋိသေႏၶ တည္ေနေလသည္။ ဘုရားအေလာင္း ေတာ္သည္ ဘီစီ ၆၂၃ မဟာသကၠရာဇ္ ၆၈ ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ ေသာေၾကာေန႕ဝယ္ ေဒဝဒဟ ျပည္ႏွင့္ ကပိလဝတ္ ျပည္၏ အၾကားရွိ လုမၺိနီသာေမာ အင္ၾကင္းေတာ၌ မယ္ေတာ္မာယာ ဝမ္းမွ မီးရႈးသန႔္စင္ ဖြားျမင္ေတာ္ မူေလသည္။
ဘုရားအေလာင္း ေတာ္သည္ ၁၆ ႏွစ္အ႐ြယ္ ေရာက္ေသာအခါ ယေသာဓရာ မင္းသမီးႏွင့္ ထိမ္းျမား လက္ထပ္၍ မင္းစည္းစိမ္ကို ခံစားေလသည္။၂၉ ႏွစ္အ႐ြယ္ ေရာက္ေသာအခါ သူအို၊ သူနာ၊ သူေသ၊ ရဟန္း ဟူေသာ နိမိတ္ႀကီး ေလးပါးကို ျမင္ေတာ္မူသျဖင့္ ေတာထြက္၍ ရဟန္း ျပဳေလသည္။ ဘုရားအေလာင္း ေတာ္သည္ အလြန္ျပဳနိုင္ခဲ လွစြာေသာ ဒုကၠရစရိယာ အက်င့္ကို ရဟန္းအျဖစ္ႏွင့္ ၆ ႏွစ္ပါတ္လုံး က်င့္ေတာ္မူ ခဲ့သည္‌။ ထို႔ေနာက္ ဘုရားအေလာင္း ေတာ္သည္ သုဇာတာမည္ေသာ သူ‌ေဌးသမီး လႉဒါန္းအပ္ေသာ နို႔ဃနာဆြမ္းကို အဇၨပါလ ေညာင္ပင္ရင္း၌ အလႉခံ ဘုဥ္းေပးၿပီး မဟာေဗာဓိပင္သို႔ ႂကြသြားေတာ္ မူေလသည္။ ဘုရားအေလာင္း ေတာ္သည္ သုဒၶိယငစင္ လႉဒါန္းအပ္ေသာ ျမက္ရွစ္ဆုပ္ကို ႀကဲျဖန႔္ လိုက္ေသာအခါ ထိုခဏဝယ္ ျမက္ရွစ္ဆုပ္သည္ မဟာေဗာဓိ ပင္ရင္း၌ အပရာဇိတ ပလႅင္ ျဖစ္လာေလသည္။ (ထိုျမက္တို႔သည္ ျမက္ရိပ္အသြင္ သဏၭန္ျဖင့္ မတည္ၾကကုန္။) ဘုရားအေလာင္း ေတာ္သည္ ထိုပလႅင္ထက္‌၌ ထက္ဝယ္ဖြဲ႕ေခြ ေနေတာ္မူစဥ္ ေနမဝင္မီ ေဒဝပုတၱမာရ္ (မာရ္နတ္ရန္) ကို ေအာင္ျမင္ေတာ္မူ၍
ည

credit : Knowledge Village KV
=======================

✤ ဗုဒ္ဓဘာသာ ✤

--------------------

ဗုဒ္ဓဘာသာ သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူဦးရေ (သန်း ၆၉၀၀) ကျော် ရှိသည့် အနက် ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ကမ္ဘာ့လူဦးရေ (၄၈၇သန်း) အထိ ကိုးကွယ် ယုံကြည်သော ဘာသာတရား နှင့် အယူဝါဒ ဖြစ်သည်။ တရုတ်ပြည်သည် ကမ္ဘာ့ဗုဒ္ဓဘာသာ လူဦးရေ အများဆုံး နိုင်ငံလည်း ဖြစ်သည်။ တရုတ်ပြည်တွင် လူဦးရေ (သန်းပေါင်း ၁၄၀၀) ခန့်ရှိသည်။ တရုတ်ပြည်တွင် လူဦးရေ (၁၀၂သန်း) ကျော်အထိ မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ် ယုံကြည်သည်။ ထို့ကြောင့် ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ မဟာယာန နှင့် ထေရဝါဒ ပေါင်းလျှင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ် ယုံကြည်သူ လူဦးရေအားဖြင့် (သန်း ၄၈၇ကျော်) ရှိပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာသည် စတုတ္ထ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ အများဆုံး ကမ္ဘာ့ဘာသာနှင့် အကြီးထွား အမြန်ဆုံးသော ဘာသာတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ် ယုံကြည်သူ လူဦးရေအားဖြင့် ၄၈၇၅၄၀၀၀၀ (သန်း ၄၈၈ နီးပါး) ရှိသည်။ ဟိန္ဒူဘာသာဝင် ၁,ဝ၈၃,၈၀ဝ,၃၅၆ (သန်း ၁ဝ၀၀ ကျော်) တို့ကလည်း ဂေါတမ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ဘုရားကို ကြည်ညို လေးစားကြသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ နှင့် ဟိန္ဒူ ဘာသာတို့သည် “ ကျွန်းကိုင်းမှီ ကိုင်းကျွန်းမှီ ” ဆိုသကဲ့သို့၊ တစ်ဘာသာ နှင့် တစ်ဘာသာ အမှီပြုလျက် ဆက်သွယ်ကာ တည်ရှိနေ ကြသည်။ ဂေါတမ ဗုဒ္ဓဘုရား သည် Vishnu ဘုရားဝင်စား အဖြစ် ဗုဒ္ဓဘာသာတို့က မယုံကြည်ကြပါ။
ဟိန္ဒူဘာသာ စသော အခြားသော ဘာသာ အယူဝါဒများ၊ ဖန်ဆင်းရှင် ဘုရားသခင် (God) တည်ရှိမှုကို အယုံအကြည် မရှိသူ ဘာသာမဲ့ (free-thinkers/ Atheists/ Anti-theist/ no religion person) များကပင် ဂေါတမဗုဒ္ဓ ကို တနည်းမဟုတ် တနည်းဖြင့် ကြည်ညို လေးစားကြသည်။ ဂေါတမဗုဒ္ဓ ဘုရားသည် လူ့သမိုင်းတွင် ဩဇာ အကြီးမားဆုံးသော အမြင့်မြတ်ဆုံးသော၊ ထိပ်ဆုံး အဓိကပုဂ္ဂိုလ် ဘုရားဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် နာမည် အကျော်ကြားဆုံး လူသိအများဆုံး (most popular religion)- ငြိမ်းချမ်းမှု အရှိဆုံး (most peaceful religion) ဘာသာ ဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ ၏ မေတ္တာ-ကရုဏာ (Loving-kindness) ၊ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ ၊ သစ္စာလေးပါး၊ မဂ္ဂင် ၈ ပါး ၊ အောင်ခြင်း ၈ ပါး၊ ကမ္မဋ္ဌာန်း၊ ဝိပဿနာ ၊ ပိဋကတ် သုံးပုံ ၊ ပါရမီဆယ်ပါး ၊ ခွင့်လွှတ်ခြင်း (Forgiveness) နှင့် သည်းခံခြင်း(Tolerance) သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အလွန် ကျော်ကြားလှသည်။ ဗုဒ္ဓခေတ် ပညာရေး အဆင့်အတန်းနှင့် နည်းစနစ်သည် သမိုင်းကြောင်း ကိုလိုက်ပြီး ပြည်သူများ၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ပြည်သူများ၏ လိုအပ်ချက်အရ ခံယူကျင့်သုံး လိုက်နာခဲ့ကြသည့် ပညာရေးဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် ကိုယ်ကျင့်တရား (moral ethics of Buddhism) နှင့် စံ(quality standards) များရှိသည်။
ထို့ကြောင့် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြား ချမှတ်ခဲ့သော မေတ္တာ ဝါဒ + မှန်ကန်သော ယုံကြည်မှု + မှန်ကန်သော အသိတရား + မှန်ကန်သော တွေးခေါ်မြော်မြင် + အမှန်တရား (real truth) + မှန်ကန်သော ကျင့်စဉ်တို့သည် မှန်ကန်သော ငြိမ်းချမ်းရေး ဝါဒအဖြစ် အကျော်ကြားဆုံး လူသိ အများဆုံး ဖြစ်သည်။ လူသားတယောက် အနေဖြင့် စိတ်နှလုံး ဖြူစင်ရိုးသား ဖြောင့်မတ်သူ ဖြစ်လာစေရန် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ဘုရား၏ တရားဓမ္မကို ကိုယ်တိုင် လေ့လာ ဆည်းပူးပြီး ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ဘုရား၏ တရားဓမ္မ အတိုင်း တသက်တာလုံး အချိန်မလပ် ကျင့်ကြံအားထုတ် သွားသင့်ပါသည်၊၊ လူသားတယောက် အနေဖြင့် တာဝန်တရပ် ဖြစ်သည့် စားဝတ်နေရေး အတွက် သမ္မာ အာဇီဝ တည်းဟူသော မှန်ကန်သော အသက်မွေးမှု ပြုနိုင်ရန် ဝိဇ္ဇာပညာနှင့် ခေတ်မှီ သိပ္ပံပညာ အတတ်ပညာရပ် တို့ကိုလည်း လေ့လာ သင်ယူ ဖြည့်ဆည်း သင့်ပါသည်၊၊ လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟ၊ မာန၊ ဒိဋ္ဌိ(မိစ်ဆာ ဒိဋ္ဌိ)၊ သက္ကာယ ဒိဋ္ဌိ၊ ဝိစိကိစ်ဆာ၊ ထိနမိဒ္ဓ၊ ဥဒ္ဓစ္စ ၊ အဟိရိက၊ အနောတ္တပ္ပ ကိလေသာ (၁၀)ပါး တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ရ ပါမည်။ "ဗုဒ္ဓ" အဓိပ္ပာယ်သည် "နိုးကြားလာသော တဦး" သို့မဟုတ် "ဉာဏ်အလင်း ရသောတစ်ဦး" ဖြစ်သည်။ သိဒ္ဓတ္ထ ဂေါတမ ကို လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း၂၆၀ဝ ကျော် ဘီစီ ၆၂၃ (ကဆုန်လပြည့်) တွင် မွေးဖွား ခဲ့သည်ဟု လက်ခံကြသည်။
ဗုဒ္ဓ ဆိုသည် အမှန်တကယ် အားဖြင့် ဘုရားဖြစ်ပြီးမှ ရရှိလာသော ဘွဲ့အမည် ပင်ဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ဘုရား၏ လူဘဝမှ မျိုးရိုး အမည်မှာ ဂေါတမ ဖြစ်၍ ကိုယ်ပိုင်အမည်မှာ သိဒ္ဓတ္ထ ကုမာရ ဖြစ်ပါသည်။ (အလုံးစုံသော လူနတ်တို့၏ အလို ခပ်သိမ်းကို ပြီးငြိမ်းစေ တတ်သော) အဓိပ္ပါယ် ရသည်။ သိဒ္ဓတ္ထ မင်းသားသည် ထိုခေတ်က မျိုးရိုးအားဖြင့်(Shakya ) အဆင့်မြင့် အသိုင်း အဝိုင်းမှ ဆင်းသက်လာသူ ဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်သည် ခရစ်တော် မပေါ်မှီ ဘီစီ ၆၂၃ တွင် ဖြစ်ပါသည်။ ဖခင်မှာ သာကိယ မျိုးနွယ်စု၏ အကြီးအကဲ ဖြစ်ကာ ထိုနေရာ ဒေသအား ကျမ်းစာများတွင် ကပိလဝတ် ( Kapilavastu) ဟုခေါ်သည်။ သုဒ္ဓေါဒန မင်းကြီးသည် ဂေါတမ မြတ်စွာဘုရား၏ ဘခမည်းတော် ဖြစ်၏။ အဝန်းယူဇနာ ကိုးရာရှိသော မဇ္ဈိမဒေသတွင် သက္ကတိုင်း ကပိလဝတ် ပြည်ကြီးကို စိုးအုပ် ပိုင်သသော မင်းကြီးတစ်ပါး ဖြစ်ပြီးလျှင် လူဝတ်ကြောင် ဘဝနှင့်ပင် ရဟန္တာ ဖြစ်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်ခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ထူးလည်း ဖြစ်ပေသည်။ ကပိလဝတ် နှင့် အနီးအပါး၌ပင် အခြားသော မျိုးနွယ်စု အမြောက်အမြား နေထိုင်ကြသည်။ သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား၏ မယ်တော် မဟာမာယာ သည်လည်း ကောလိယ မျိုးနွယ်စု အကြီးအကဲ တစ်ဦး၏ သမီး ဖြစ်ပါသည်။
မယ်တော်မာယာ (သိရီမဟာ မာယာဒေဝီ) သည် သိဒ္ဓတ္ထ မင်းသားအား လုမ္ဗိနီ ဥယျာဉ်တော် အတွင်းရှိ အင်ကြင်းပင် တစ်ပင်အောက်တွင် ဖွားမြင်တော် မူခဲ့သည်။ ထိုလုမ္ဗိနီ ဥယျာဉ်တော် နေရာသည် ယခုခေတ် နီပေါနိုင်ငံ တွင် တည်ရှိသည်။

ဘုရားလောင်း သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား သည် ဖွားတော်မူ ပြီးနောက် အရှေ့အရပ်မှ မြောက်သို့ လှည့်တော်မူလျက် ခုနစ်ဖဝါး သွား၍ မတ်မတ် ရပ်တော်မူပြီးသော် -

အဂ္ဂေါဟမသ္မိလောကဿ
ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိလောကဿ
သေဋ္ဌောဟမသ္မိလောကဿ ဟူသော သုံးခွန်းစကား ဆိုတော်မူသည်။

ဘုရားလောင်း သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား (ဂေါတမဗုဒ္ဓ မြတ်စွာဘုရား) က လောကသုံးပါး ရှိရှိသမျှ လူ-နတ်-ဗြဟ္မာ-gods အားလုံး တွင် ငါသည် အမြင့်မြတ်ဆုံး သဗ္ဗေညုတ ဉာဏ်တော်ရှင် (ဘုရား) စင်စစ် ဖြစ်သည် .. ငါသည် အဓိကထိပ်ဆုံး ဖြစ်သည်ဟု မိန့်ဆိုတော ်မူခဲ့သည်။ ဗုဒ္ဓ မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော် (၉)ပါးတွင် သတ္ထာဒေဝ မနုဿာနံ --- နတ် လူ ဗြဟ္မာ သတ္တဝါ အားလုံးတို့၏ ဆရာသခင် (ဘုရား) ဖြစ်သည် (Buddha is the Teacher of the Human and gods)...ဟု ဂုဏ်တော် ပါရှိခဲ့သည်။ မိန့်ဆိုတော် မူခဲ့သည်။ ငါသည် ဖန်ဆင်းရှင် ထာဝရဘုရား God ဖြစ်သည် ဟု မိန့်ဆိုတော် မမူခဲ့ပါ ။ နတ်- လူ- ဗြဟ္မာ- god - သတ္တဝါ အားလုံးတို့၏ အမြင့်မြတ်ဆုံး ဆရာသခင် (ဘုရား) ဖြစ်သည်.... (He is a teacher of gods and men (Satthadevamanusssanam) ..ဟု မိန့်ဆိုတော် မူခဲ့သည်။

၂၉ နှစ်အရွယ် (ဘီစီ ၅၉၄) ရောက်သောအခါ သူအို၊ သူနာ၊ သူသေ၊ ရဟန်း ဟူသော နိမိတ်ကြီး လေးပါးကို မြင်တော်မူ သဖြင့် တောထွက်၍ ရဟန်းပြု လေသည်။ ဘုရားအလောင်းတော်သည် အလွန်ပြုနိုင် ခဲလှစွာသော ဒုက္ကရစရိယာ အကျင့်ကို ရဟန်းအဖြစ်နှင့် ၆ နှစ်ပါတ်လုံး ကျင့်တော်မူ ခဲ့သည်‌။ ထို့နောက် ဘုရားအလောင်း တော်သည် သုဇာတာ မည်သော သူ‌ဌေးသမီး လှူဒါန်းအပ်သော နို့ဃနာဆွမ်းကို အဇ္ဇပါလ ညောင်ပင်ရင်း၌ အလှူခံ ဘုဉ်းပေးပြီး မဟာဗောဓိ ပင်သို့ ကြွသွားတော် မူလေသည်။ ဘုရားအလောင်း တော်သည် သုဒ္ဓိယငစင် လှူဒါန်းအပ်သော မြက်ရှစ်ဆုပ်ကို ကြဲဖြန့်ကာ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ နေတော်မူစဉ် အာနာပါန ကျင့်လေသည်။ နေမဝင်မီ ဒေဝပုတ္တမာရ် (မာရ်နတ်ရန်) ကို အောင်မြင်တော်မူ၍ ရှေးက နေခဲ့ (ဖြစ်ခဲ့) ဖူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့တတ် သိတတ်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသ နုဿတိဉာဏ်ကို ညဉ့်ဦးယံ၌ ရတော်မူလေသည်။

နတ်တို့၏ မျက်စိနှင့်တူသော စုတေခါနီးသော သတ္တဝါ စသည်တို့ကို မြင်တတ်သော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ် ကို သန်းခေါင်ယံ၌ ရတော်မူလေသည်။ အာသဝေါတရား လေးပါးတို့၏ ကုန်ခြင်းကို ပြုတတ်သော အာသဝက္ခယ ဉာဏ်ကို မိုးသောက်ယံ၌ ရတော်မူ၍ သက်တော် ၃၅ နှစ်အရွယ်( ဘီစီ ၅၈၈) မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-ခု၊ ကဆုန်လပြည့် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ မိုးသောက်ယံ အချိန်ဝယ် လောကသုံးပါးတွင် အတုမရှိသော အမြင့်မြတ်ဆုံးသော သဗ္ဗညုတ ဘုရား အဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူ လေသည်။ သုံးလူ့သခင် သဗ္ဗညု ဘုရားရှင်သည် ဘီစီ ၅၈၈ မှ ဘီစီ ၅၄၃ အထိ (၄၅) ဝါကာလပတ်လုံး ဝေနေယျ သတ္တဝါတို့အား ဓမ္မစကြာ စသည့် တ‌ရားတို့ကို ဟောပြတော ်မူကာ လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာ (gods) နှင့် သတ္တဝါတို့၏ အကျိုးစီးပွားကို ဆောင်ရွက်တော် မူခဲ့လေသည်။ ၄၅-ဝါ ကာလပတ်လုံး သတ္တဝါတို့၏ အကျိုးစီးပွါးကို မနားမနေ ဆောင်ရွက်တော် မူခဲ့သော သဗ္ဗညု မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သက်တော် ၈၀ အရွယ် ရောက်သောအခါ ( ဘီစီ ၅၄၃) မဟာသက္ကရာဇ် ၁၄၈-ခု ကဆုန်လပြည့် အင်္ဂါနေ့ဝယ် ကုသိနာရုံပြည် မလ္လာမင်းတို့၏ ဥယျာဉ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော် မူလေသည်။

ဗုဒ္ဓဘာသာ - သာသနာ သည် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား + ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား ဟောကြားသော “ပိဋကတ်ကျမ်းစာ”လာ အဆို အမိန့်များ တရားတော်များ + ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ဘုရား၏ သားတော် ရဟန်းသံဃာ တော်များ ကိုသာ ယုံကြည်ကိုးကွယ် လိုက်နာ၏။ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ဖန်ဆင်းရှင် (Creator God) ကို လုံးဝ လက်မခံ ကြပါ။ ဖန်ဆင်းရှင်ကို(Buddhists do not believe in a Creator God) လုံးဝ မယုံကြည် ကြပါ။ လုံးဝ အသိအမှတ် မပြုကြပါ။ ဗုဒ္ဓ၊ ဓမ္မ၊ သံဃာ ရတနာသုံးပါး ကိုသာ အသိအမှတ်ပြု ယုံကြည်ဆည်းကပ် ကိုးကွယ်၏။ ဗုဒ္ဓဘာသာ တခုတည်းကိုသာ ယုံကြည်ခြင်း တခုတည်းကို သာမက ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာကို လုံးဝ မှီခိုအားထား ကိုးကွယ် ယုံကြည်ခြင်း (believe in Lord Buddha, believe in Dhamma teaching of Lord Buddha and believe in Sangha)+ မိမိကိုယ်မိမိ ယုံကြည်ခြင်း (self-confidence )+ မေတ္တာ-ကရုဏာ (Loving-kindness) + မိမိကိုယ်မိမိ အားကိုးခြင်း (self reliance) + အသိဉာဏ် (intelligence) + လက်တွေ့ကျင့်စဉ် (practice) လမ်းစဉ်ပေါ်တွင် အဓိက အခြေခံ ထားသည်။ ကံ ကံ၏အကျိုး နှင့် မိမိ တို့၏ ကာယကံ (ကိုယ်ဖြင့် ပြုလုပ်မှု) ၊ ဝစီကံ (နှုတ်ဖြင့် ပြောဆိုမှု) ၊ မနောကံ ( စိတ်ဖြင့် ကြံစည်မှု) နှင့် မိမိ တို့၏ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ ကို အလေးအနက် ယုံကြည်သည်။
ဗုဒ္ဓဘာသာသည် မဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်အကျိုး၊ တမလွန်အကျိုး များသာမက မျက်မှောက်ဘဝ ကြီးပွားရေး အတွက် ကျင့်ကြံရမည့် အောင်မြင်ရေး၊ စီးပွားရေး၊ ပညာရေး၊ အိမ်ထောင်ရေး၊ မိသားစုရေး၊ ပေါင်းသင်း ဆက်ဆံရေး စသဖြင့် အကြောင်းအရာ စုံလှ၏။ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ဘုရားသည် သူကိုယုံကြည် သူများကို၎င်း၊ မယုံကြည် သူများကို၎င်း မေတ္တာထားသော လူသတ္တဝါ တို့အား ဒုက္ခအပေါင်းမှ ကယ်တင်သော မေတ္တာဘုရား ဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် မြန်မာ့ စွယ်စုံကျမ်း သဖွယ် ဖြစ်နေ၍ ဗုဒ္ဓဘာသာကို မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု၏ ရေသောက်မြစ် ဟုလည်း တင်စားခေါ်ဆို ကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ တွင် ဘီစီ ၅၈၈ ကပင် စတင် ပွင့်ထွန်း ပေါ်ပေါက်ခဲ့ကြောင်း သမိုင်း အထောက်အထား များအရ အတည်ပြု မှတ်သား နိုင်ပါသည်။ မြန်မာ့ဗုဒ္ဓ သာသနာတော် အစ - တဖုဿနှင့် ဘလ္လိက ဟု လည်းကောင်း၊ မြန်မာ့ဗုဒ္ဓ သာသနာ အစ - ရွှေတိဂုံ က ဟု လည်းကောင်း ဆိုကြသည်။ တဖုဿနှင့် ဘလ္လိက ကုန်သည်ညီနောင် တို့သည် ထူးခြားစွာ ဘုရားရှင်အား ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဆုံး ဆွမ်းကပ်ရသူ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဆုံး သရဏဂုံ တည်သူများ နှင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဆုံး ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်ခဲ့၏။ ထို ရွှေတိဂုံ စေတီတော် သည် ဂေါတမ ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်မှာ ကမ္ဘာမြေပြင်တွင် ပထမဦးဆုံး စေတီဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ၌
“ဗုဒ္ဓသာသနာအစ- ရွှေတိဂုံက”ဟု ကဗ္ဗည်းထိုး မော်ကွန်းတင်ခဲ့ပြီ ဖြစ်သတည်း။ [၂၉]မြန်မာနိုင်ငံ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓ သာသနာတော်အစ - ရှင်အရဟံ က ဟုလည်းကောင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓ နိုင်ငံတော်ဘာသာ အစ - အနော်ရထာမင်း က ဟုလည်းကောင်း မှတ်သား နိုင်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ဗုဒ္ဓဘာသာသမိုင်း နှင့် မြန်မာ့သမိုင်းတွင် အနော်ရထာမင်းမှာ အလွန်ဩဇာ ကြီးခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ အနော်ရထာမင်းကို အကြောင်းပြု၍ မြန်မာနိုင်ငံ ဗုဒ္ဓအယူဝါဒ ထွန်းကား စည်ပင်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ဘုရင်တစ်ပါး ဖြစ်သော အသောကမင်း (King Asoka) သည် ခရစ်တော် မပေါ်မှီ ဘီစီ၂၆၈ တွင် အိန္ဒိယထီးနန်းကို ဆက်ခံခဲ့သည့် ဧကရာဇ် မင်းတစ်ပါး ဖြစ်သည်။ စစ်ကို စွန့်ပယ်ခဲ့သော အသောကမင်းသည် ဗုဒ္ဓဘာသာကို သက်ဝင်ယုံကြည် ခဲ့သည်။ ဗုဒ္ဓသာသနာ ကို လူအများ သက်ဝင်ယုံကြည် လာစေရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးလည်း ဖြစ်သည်။ အသောကမင်းကြီးသည် ဗုဒ္ဓ၏ဓမ္မကို မိမိ၏ ဘာသာရေး ဒဿနအဖြစ် လက်ခံခဲ့ပြီးနောက် အိန္ဒိယပြည်သူ ပြည်သားများအား မှန်ကန် သစ္စာရှိမှု၊ သနားကြင်နာမှု၊ အကြမ်းမဖက်မှု စသည့် တရားများဖြင့် အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ အသောကမင်းကို အကြောင်းပြု၍ ဗုဒ္ဓအယူဝါဒ ထွန်းကား စည်ပင်ကြောင်း ဗုဒ္ဓဘာသာ သမိုင်းတွင် ဖော်ပြထားသည်။
သမိုင်းစာမျက်နှာ များတွင် ထောင်ပေါင်းများစွာ ရှိနေသည့် ဘုရင်၊ ဧကရာဇ်၊ မင်းညီမင်းသား များ၏ အမည်နာမ များကြားတွင် အာသောက၏ အမည်နာမသည် တစ်စင်းတည်းသော ကြယ်တာရာအဖြစ် ထီးထီးကြီးပင် ဝင်းလက် တောက်ပနေသည်။ အသောက မင်းတရားကြီးနှင့် အရှင်မဟာ မောဂ္ဂလိပုတ္တ တိဿ မထေရ်မြတ် တို့က ကိုးတိုင်း ကိုးဌာန ပြည်နယ်တို့သို့ ဥပသမ္ပဒ ကံဆောင်နိုင်စေရန် ခေါင်းဆောင်တစ်ပါးနှင့် သံဃာ ငါးပါးစီကို စေလွှတ် ကြွချီတော် မူကြသည်။ သီဟိုဠ် သို့ ညီတော်မဟိန္ဒ နှင့် နှမတော် သဃင်္မိတ္တာ အား စေလွှတ်၍ ဗုဒ္ဓဂါယာ ရှိ ဗောဓိပင်မှ ညောင်ကိုင်း တစ်ကိုင်းအား ယူဆောင် သွားစေသည်ဟု အဆိုရှိခဲ့သည်။ သီဟိုဠ်တွင် ဗုဒ္ဓသာသနာ ပြန့်ပွားလာပြီး ထိုမှတဆင့် မြန်မာနိုင်ငံ ရှိ မွန်လူမျိုး များထံသို့ ဗုဒ္ဓသာသနာ ရောက်ရှိ လာသည်ဟု ဆိုကြသောကြောင့် အသောကမင်းကြီး၏ ကျေးဇူးသည် မြန်မာနိုင်ငံ အပေါ်လည်း မကင်းခဲ့ (သက်ရောက်ပေသည်) ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။

ဆရာတော် ဗောဓိဓမ္မ (Father of Zen Buddhism ) သည် ဗုဒ္ဓသာသနာတော် ပျံ့ပွားရေးအတွက် အေဒီ (၅၀၀) တွင် တရုတ်ပြည် ရှောင်လင်ကျောင်းတော် သို့ ရောက်ရှိခဲ့သော အိန္ဒိယလူမျိုး တရားပြ ဆရာတော်ဖြစ်သည်။ မဟာယာန ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် နာမည်ကျော်ကြား လူသိအများဆုံး ဆရာတော်ကြီး ဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် မဟာယာနနှင့် ထေရဝါဒ ဟူ၍ အဓိက ဂိုဏ်းကြီးနှစ်ဂိုဏ်း ရှိသည်။ မဟာယာနဂိုဏ်း သည် တရုတ်၊ ထိုင်ဝမ်၊ တိဘက်၊ တောင်ကိုရီးယား၊ မြောက်ကိုရီးယား၊ မွန်ဂိုးလီးယားနိုင်ငံ၊ မလေးရှားနိုင်ငံ၊ စင်ကာပူ၊ ဘူတန်နိုင်ငံ ၊ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ နှင့် ဂျပန် စသော အရှေ့အာရှ တခွင်တွင် ထွန်းကား ပြန့်ပွားနေပြီး ၎င်းမှတဆင့် Pure Land၊ ချန်း/ စီအန်/ သီအန်/ ဇန်၊ နီချီရန်၊ တိဘက်တန်၊ ရှင်ဂုန်နှင့် အခြားဂိုဏ်းများ ထပ်မံ ကွဲပြားသွားသည်။ မဟာယာနကို မြောက်ပိုင်း ဗုဒ္ဓဘာသာဟု ခေါ်သည်။ ထေရဝါဒ ဂိုဏ်းသည် သီဟိုဠ် မှတဆင့် မြန်မာ၊ လာအို၊ ထိုင်း၊ ကမ္ဘောဒီးယား စသော အရှေ့တောင်အာရှ ဒေသသို့ ပြန့်ပွားသွားခြင်း ဖြစ်၍ တောင်ပိုင်း ဗုဒ္ဓဘာသာ ဟုလည်း ခေါ်ဆိုသည်။ နီပေါနိုင်ငံ တွင်လည်း ဗုဒ္ဓဘာသာ ထွန်းကားသည်။
တိဘက် ဗုဒ္ဓဘာသာ (Vajrayana ဂိုဏ်း) ကို အချို့က မဟာယန၏ ဂိုဏ်းခွဲဟု သတ်မှတ်သော်လည်း အချို့ကမူ မူလ ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ တတိယမြောက် ဂိုဏ်းကြီးအဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။ ထို့ပြင် ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် အခြားဂိုဏ်းခွဲငယ် အများအပြား ရှိသေးသည်။ ဤသို့ များရခြင်းသည် ဝါဒနှင့် ဒေသ ကွာဟချက် များကြောင့် ဖြစ်သည်။

ထေရဝါဒ Theravada ("The School of the Elders") နှင့် မဟာယာန Mahayana ("The Great Vehicle") ပြင်ဆင်ရန်

(၁) နှစ်ဖက်လုံးက သကျမုနိ ဗုဒ္ဓ မြတ်စွာကို အမြင့်မြတ်ဆုံးသော မြတ်စွာဘုရား အဖြစ် လက်ခံကြသည်။ (၂) သစ္စာ လေးပါး တရားတော်ကို နှစ်ဖက်လုံးက အပြည့်အဝ လက်ခံကြသည်။ (၃) မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး [၃၃] လမ်းစဉ်သည် နှစ်ဖက်လုံး၏ တရားဖြစ်သည်။ (၄) ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ဒေသနာတော်သည် နှစ်ဖက်လုံးတွင် အတူတူပဲ ဖြစ်သည်။ (၅) ဖန်ဆင်းရှင် (God) ကို နှစ်ဖက်လုံးတွင် လက်မခံကြပါ။ (၆) အနိစ္စ ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တ နှင့် သီလ၊ သမာဓိ ၊ ပညာတွေကို နှစ်ဖက်လုံးက လက်ခံကြတဲ့ အတွက် ဗုဒ္ဓရှင်တော်၏ အဓိက တရားအနှစ် တွေသည် မကွဲပြားဘူးလို့ ဆိုရပါမည်။ အနတ္တ ကို နှစ်ဖက်လုံးတွင် လက်ခံပါသည်။ မဟာယနသည် အတ္တဝါဒ မဟုတ်ပါ။ အဓိက ကွဲပြားချက်က တရားတော်တွေ ပေါ်မှာ မဟုတ်ပါ။ ဗောဓိသတ္တ လို့ ခေါ်တဲ့ ဘုရားလောင်း ၊ ဘုရားကျင့်စဉ် ကျင့်သူ အပေါ်မှာ ထားတဲ့ သဘောထား ဖြစ်သည်။ ထေရဝါဒ ( The School of the Elders) က ဘုရားလောင်း ကို ပုထုဇဉ်ပဲ ရှိသေးလို့ မကိုးကွယ် ကြပါ။ တချို့က ဆိုပြန်သည်။ ထေရဝါဒ ဆိုတာ ရဟန္တာ ဖြစ်ဖို့ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုဖို့ ကျင့်တဲ့ ဝါဒဖြစ်ပြီး ၊ မဟာယာန (The Great Vehicle) ကတော့ ဗုဒ္ဓဖြစ်မယ့် ဘုရားလောင်း ဗောဓိသတ္တ ကျင့်စဉ်ကို လက်ခံတဲ့ ဝါဒလို့ ဆိုကြပြန်သည်။
ထေရဝါဒ တွင် ဗောဓိသတ္တ သည် လွတ်မြောက်ရာ လမ်းကို သစ္စာတရားကို မသိသေးတဲ့ ပုထုဇဉ်မို့ မကိုးကွယ်ကြပါ။ မဟာယာန တွင် ကိုးကွယ်စရာ ဗောဓိသတ္တ တွေ များပါသည်။ ဘုရားလောင်း ၊ ဘုရား၏ မိခင်၊ ဖခင် …. အစုံပဲ ဖြစ်သည်။ မဟာယာန မှာ အရဟတ္တ ဖိုလ်ရပြီးသား ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်သည် အရဟတ္တ ဖိုလ်ကနေ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုလို့ မရသေးပါ။ အရဟတ္တ ဖိုလ်ကနေ အနာဂမ် ၊ သကဒါဂမ် ၊ သောတာပန် အထိ ပြန် လျှောကျသွားပြီး ပုထုဇဉ် ပြန်ဖြစ်သွား ရသည် ။ ပြီးမှ ဘုရားဆုပန်ပြီး ဘုရားဖြစ်ဖို့ ပြန်ကြိုးစား ကြရသည်။ ထေရဝါဒနှင့် မဟာယာန အယူအဆ လွဲနေသည်။ ဘုရားဟော မူရင်း ဝိနည်း (Discipline) + သုတ္တန် (Discourses) + အဘိဓမ္မာ (Ultimate Doctrine) များအတိုင်း (၁၀၀) ရာခိုင်နှုန်း လိုက်နာ ကျင့်ကြံပြီး နဲနဲမှ မပြင်တာက ထေရဝါဒ ဖြစ်သည်။ မူရင်းမှ ပြင်သည်က မဟာယာန ဝါဒ ဖြစ်သည်။ ထေရဝါဒက ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြား ချမှတ်ခဲ့သော မူရင်း ဝိနည်း + သုတ္တန် + အဘိဓမ္မာများ ၊ သိက္ခာပုဒ်များ တရားတော်များကို နဲနဲမှ မပြင်ကြပါ။

ကမ္ဘာ့ ဒီမိုကရေစီ ပထမအစ၊ ဗုဒ္ဓက
-----------------------------------------
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား ၏ တရားတော်များသည် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂၆၀၀ ကပင် လွတ်လပ်စွာ ပြောဆို ဝေဖန် ဆန်းစစ်ခွင့် ရှိသောကြောင့် ဒီမိုကရေစီ ပထမအစ၊ ဗုဒ္ဓက ဟု ဆိုအပ် လှပေသည်။ ဒီမိုကရေစီ ဟု ဆိုရလောက်အောင်ပင် ဒီမိုကရေစီ စံနှုန်း အနှစ်သာရကို ညွှန်ပြသော လမ်းညွှန်တော် မူချက် တစ်ရပ်ကို ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ဘုရားက လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း (၂၆၀၀)ကျော် ကတည်းက လမ်းညွှန်တော ်မူခဲ့ပေသည်။ ဒီမိုကရေစီ ၏အစ၊ ပထမ ဟု အများက သက်မှတ်ထားသော ဂရိ နိုင်ငံတွင် ထိုစဉ်က ဒီမိုကရေစီ မပေါ်ထွန်းသေးပါ၊ ဆိုကရေးတီး (ဘီစီ ၄၆၉-၃၉၉)၊ မဟာအလက်ဇန္ဒား (ဘီစီ ၃၅၆-ဘီစီ၃၂၃)၊ ပလေတို (ဘီစီ ၄၂၈-၃၄၈) နှင့် အရစ္စတိုတယ် (ဘီစီ ၃၈၄-၃၂၂) တို့ မမွေးသေးပါ။ ဗုဒ္ဓ မြတ်စွာဘုရားသည် ကျင့်ကြံအားထုတ် ခဲ့သဖြင့် ဘီစီ ၅၈၈ ခုတွင် အမြင့်မြတ်ဆုံးသော မြတ်စွာဘုရား ဖြစ်ချိန်တွင် တရုတ် အတွေးအခေါ် ပညာရှင် ဒဿန ဆရာကြီး ကွန်ဖြူးရှပ် (ဘီစီ ၅၅၁-၄၇၉) မမွေးသေးပါ။ သာသနာ (၂၆၀၀) ခရီးစဉ် သမိုင်းတလျှောက် ၌ ဗုဒ္ဓ သာသနာတော်သည် မှိန်ခဲ့တခါ သာ ချီတလှည့် ဖြစ်ခဲ့ရ၏။ ငှက်ခါးပြန်သလို နိမ့်တုံမြင့်တုံ ကြုံခဲ့ရသည်။ ခေတ်အဆက်ဆက် အတွင်း ရန်သူ အပြင်ရန်သူတို့၏ တိုက်ခိုက်ထိုးနှက် ချက်များနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။
အဖျက်အဆီးများ ဖယ်ရှား၍ အတားအဆီးများ ကိုဖြတ်ကျော်ခဲ့ရသည်။ သာသနာ ပြင်ပ အညတိတ္တိယ တို့သည် ရံခါပြင်ပမှ ဝါဒချင်း ယှဉ်ပြိုင် တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြ၍ ရံခါ သာသနာ အတွင်း ဝင်ကာ ပူသတ်ခဲ့ကြသည်။ ဗုဒ္ဓသာ သနာတော်သည် ရံခါ သာသနာ့ ဒါယကာ ဘုရင်မင်းမြတ်တို့၏ ချီးမြှောက် ထောက်ပံ့မှု ခံရ၍ ရံခါ ဆန့်ကျင်ဘက် ဘုရင်တို့၏ ဖိနှိပ်ညှဉ်းပန်းမှု ခံခဲ့ရသည်။ ရံခါ လျစ်လျူရှူခြင်း ခံခဲ့ရ၍ ရံခါ ပြည်နှင်ဒဏ် ခတ်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ တခေတ် တခါက ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ် ပါမှ ခေတ်မီသည် ဟု ယူဆ ခဲ့ကြရာမှ တဖန် တခေတ်ပြောင်း လာသောအခါ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ခေတ်နောက်ကျ သည်ဟု ယူဆ လာကြပြန်သည်။ ဘုရင် မင်းမြတ်တို့၏ ဘွဲ့တံဆိပ် နာမကို ပါဠိ ဘာသာဖြင့် ခံယူကြ၍ စကားပြောရာ ၌ပင် ပါဠိ စကားလုံး များများ ညှပ်ပြောနိုင်မှ ဂုဏ်ရှိသည်ဟု ယူဆခဲ့ကြရာမှ တဖန် အခြားခေတ် တခု၌ ပါဠိ ဝေါဟာရကို တတ်နိုင်သမျှ ရှောင်ကွင်း ဖယ်ထုတ်ရန် ကြိုးပမ်း ကြပြန်သည်။ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏ သာသနာတော် သည် တခေတ်တခါက အနောက်သို့လားသော် ဂန္ဓာရတိုင်း ခေါ် ပါကစ္စတန်ပြည်၊ အာဖဂန်နစ္စတန် ပြည်၊ ခိုတန်ခေါ် တာကစ်စတန်ပြည် နှင့် ယောနကာလောက ခေါ်သော တူရကီ၊ ဂရိ နိုင်ငံ များအထိ ပြန့်နှံ့ ထွန်းကားခဲ့သည်။
ဂင်္ဂါမြစ် မှ ဗော်ဂါမြစ် သို့တိုင်အောင် သာသနာ ရောင်ဝါ ထွန်းကား ခဲ့ပေသည်။ မြောက်သို့လားသော် ဆစ်ကင်းပြည်၊ ဘူတန်ပြည်၊ တိဗက်ပြည်၊ မွန်ဂိုးလီးယားနိုင်ငံ၊ တရုတ်ပြည်၊ ဆိုဗီရက် ရုရှားနိုင်ငံ ဆိုက်ဗေရီးယား အထိ ပြန့်နှံ့ခဲ့၍ ယခုတိုင် ဆက်လက်တည်ရှိ နေဆဲဖြစ်သည်။ အရှေ့သို့ လားသော် သုဝဏဒီပခေါ် (အင်ဒိုနီးရှား)နှင့် သုဝဏဘုမ္မိ ခေါ် မြန်မာနိုင်ငံ၊ ထိုင်း၊ လာအို၊ ကမ္ဘောဒီးယား၊ ဗီယက်နမ်၊ ကိုရီးယား၊ ဂျပန်အထိ ပြန့်နှံ့၍ ယခုထိ အချို့ နိုင်ငံများ၌ သာသနာ တည်ရှိနေလေသည်။

ဂေါတမ မြတ်ဗုဒ္ဓ ၏ ဗုဒ္ဓဝင်အကျဉ်း
----------------------------------------
ဂေါတမ ဘုရားအလောင်း တော်သည် ဤ ဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ ပြန်၍ ရေတွက်သည် ရှိသော် လေးသင်္ချေ နှင့် ကမ္ဘာတစ်သိန်း ထက်၌ သုမေဓာရသေ့ ဖြစ်ခဲ့လေသည်။ သုမေဓာ ရှင်ရသေ့သည် ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရား ခြေတော်ရင်း၌ မိမိတစ်ကိုယ်တည်း နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို ရယူ နိုင်သော်လည်း ဩဃလေးဖြာ သံသရာ၌ နစ်မွန်း မျောပါးကုန်သော ဝေနေယျ သတ္တဝါ အပေါင်းတို့ကို သနားကြင်နာ တော်မှုလှသဖြင့် ယူတော် မမူခဲ့ပေ။ သုမေဓာ ရှင်ရသေ့ ဘဝမှ ဝေဿန္တရာမင်း ဘဝတိုင်အောင် မရေမတွက် နိုင်သော ဘဝများစွာတို့၌ - ရွှေ၊ ငွေ၊ ဆင်၊ မြင်း အစရှိသည်တို့ကို လှူခြင်း ဒါနပါရမီ၊ ခြေ၊ လက်၊ နား၊ နှခေါင်း အစရှိသည်တို့ကို လှူခြင်း၊ ဒါနဥပ ပါရမီ မိမိအသက်ကို လှူခြင်း၊ ဒါနပရမတ္တ ပါရမီ အစရှိသော ပါမီသုံးဆယ်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်တော ်မူခဲ့လေသည်။ ထို့ပြင် အလွန်စွန့်နိုင် ခဲစွာသော - ပဒေသရာဇ်၊ ဧကရာဇ်‌၊ စကြာမင်းတို့၏ စည်းစိမ်ရတနာကို စွန့်ခြင်း ဓနပရိစ္စဂ၊ သားသမီးကို စွန့်ခြင်း ပုတ္တပရိစ္စာဂ၊ မယားကို စွန့်ခြင်း ဘရိယပရိစ္စာဂ၊ ခြေ၊ လက်၊ နား၊ နှာခေါင်း အစရှိသည့် အင်္ဂါကြီးငယ်ကို စွန့်ခြင်း အင်္ဂပရိစ္စာဂ၊ မိမိအသက်ကို စွန့်ခြင်း ဇီဝိတပရိစ္စာဂ - ဟု ဆိုအပ်သော စွန့်ခြင်းကြီး ငါးပါးကို ဖြည့်စွန့်တော် မူခဲ့လေသည်။ ဤသို့ ဘဝများစွာ သံသရာ ကာလပတ်လုံး ပါရမီတော်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်တော် မူခဲ့ပြီးနောက် ဘုရားအလောင်း တော်သည် တုတိသာ နတ်ပြည်၌ သေတကေတု မည်သော နတ်သား ဖြစ်ခဲ့လေသည်၊ နတ်သားဖြစ်စဉ် စကြဝဠာ တိုက်တစ်သောင်းမှ နတ်ဗြဟ္မာ အပေါင်းတို့က "ဘုရာဖြစ်ချိန် တန်ပါပြီ၊ လူ့ပြည်သို့ ဆင်း၍ ဘုရား ဖြစ်တော်မူပါ" ဟု ဘုရားအလောင်း တော်ကို တောင်းပန်ကြ လေသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဘုရားအလောင်းတော် သေတကေတု နတ်သားသည် - ကာလ - ဘုရားဖြစ်ရာ အချိန်ကာလ၊ ဒီပ - ဘုရားဖြစ်ရာ ကျွန်းအရပ်၊ ဒေသ - ဘုရားဖြစ်ရာ အရပ်ဒေသ၊ ကုလ - ဘုရားဖြစ်ရာ အမျိုးအနွယ်၊ မာတုအာယုပရိစ်ဆေဒ - ဘုရားအလောင်းတော်၏ မယ်တော် ဖြစ်မည့်သူ၏ သက်တမ်း အပိုင်းအခြား - ဟူသော ကြည့်ခြင်းကြီး ငါးပါးတို့ကို ကြည့်ရှုတော် မူလေသည်။ ယင်းသို့ ကြည့်ရှုတော်မူပြီး နတ်အဖြစ်မှ စုတေကာ မဟာသက္ကရာဇ် ၆၇ ခု၊ ဝါဆိုလပြည့် ကြာသပတေးနေ့၌ ကပိလဝတ်ပြည့်ရှင် ဘုရင် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး၏ တောင်ညာဒေဝီ မိဘုရားကြီး မယ်တော်မာယာ (သိရီမဟာ မာယာဒေဝီ) ဝမ်း၌ ပဋိသန္ဓေ တည်နေလေသည်။ ဘုရားအလောင်း တော်သည် ဘီစီ ၆၂၃ မဟာသက္ကရာဇ် ၆၈ ခု၊ ကဆုန်လပြည့် သောကြောနေ့ဝယ် ဒေဝဒဟ ပြည်နှင့် ကပိလဝတ် ပြည်၏ အကြားရှိ လုမ္ဗိနီသာမော အင်ကြင်းတော၌ မယ်တော်မာယာ ဝမ်းမှ မီးရှုးသန့်စင် ဖွားမြင်တော် မူလေသည်။
ဘုရားအလောင်း တော်သည် ၁၆ နှစ်အရွယ် ရောက်သောအခါ ယသောဓရာ မင်းသမီးနှင့် ထိမ်းမြား လက်ထပ်၍ မင်းစည်းစိမ်ကို ခံစားလေသည်။၂၉ နှစ်အရွယ် ရောက်သောအခါ သူအို၊ သူနာ၊ သူသေ၊ ရဟန်း ဟူသော နိမိတ်ကြီး လေးပါးကို မြင်တော်မူသဖြင့် တောထွက်၍ ရဟန်း ပြုလေသည်။ ဘုရားအလောင်း တော်သည် အလွန်ပြုနိုင်ခဲ လှစွာသော ဒုက္ကရစရိယာ အကျင့်ကို ရဟန်းအဖြစ်နှင့် ၆ နှစ်ပါတ်လုံး ကျင့်တော်မူ ခဲ့သည်‌။ ထို့နောက် ဘုရားအလောင်း တော်သည် သုဇာတာမည်သော သူ‌ဌေးသမီး လှူဒါန်းအပ်သော နို့ဃနာဆွမ်းကို အဇ္ဇပါလ ညောင်ပင်ရင်း၌ အလှူခံ ဘုဉ်းပေးပြီး မဟာဗောဓိပင်သို့ ကြွသွားတော် မူလေသည်။ ဘုရားအလောင်း တော်သည် သုဒ္ဓိယငစင် လှူဒါန်းအပ်သော မြက်ရှစ်ဆုပ်ကို ကြဲဖြန့် လိုက်သောအခါ ထိုခဏဝယ် မြက်ရှစ်ဆုပ်သည် မဟာဗောဓိ ပင်ရင်း၌ အပရာဇိတ ပလ္လင် ဖြစ်လာလေသည်။ (ထိုမြက်တို့သည် မြက်ရိပ်အသွင် သဏ္ဌန်ဖြင့် မတည်ကြကုန်။) ဘုရားအလောင်း တော်သည် ထိုပလ္လင်ထက်‌၌ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ နေတော်မူစဉ် နေမဝင်မီ ဒေဝပုတ္တမာရ် (မာရ်နတ်ရန်) ကို အောင်မြင်တော်မူ၍
ည

credit : Knowledge Village KV