ကမၻာ့ယံုၾကည္​ကိုးကြယ္​မႈမ်ား (ခရစ္ယာန္ဘာသာ)

ခရစ္ယာန္ဘာသာ

✤ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ✤ 

----------------------------

မူလအစမွာ ဂ်ဳးဘာသာမွစတင္ခဲ့သည္။ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတို႔သည္ ေမာေရွ၏ ပညတ္တရား (၁၀) ပါးကို အေျခခံျပီး ကၠဳသေရလ ဟုေခၚေသာ အစၥေရးလူမ်ိဳး မ်ားကိုးကြယ္သည့္ ဘုရားျဖစ္သည္။ ခရစ္ေတာ္ သခင္ေယရႈ ဖြားျမင္ျပီးျပီး၊ ဘုရားသခင္သည္ လူ႔အသြင္ျဖင့္ ကမၻာေလာကသို႔ ၾကြလာျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ေၾကျငာခဲ့ရာတြင္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားက လက္မခံႏိုင္ပဲ သခင္ေယရႈကို ကားတိုင္ေပၚ တင္သတ္ရန္ ေရာမ အာဏာပိုင္မ်ားကို ေတာင္းဆိုကာ အေသသတ္ခဲ့သည္။ သခင္ေယရႈ ေသလြန္ျပီး ၃ ရက္ေျမာက္တြင္ က်မ္းစာ လာသည္အတိုင္း အေလာင္းေတာ္ ေပ်ာက္ဆံုးသြားျပီး ရွင္ျပန္ထေျမာက္ကာ ရက္ ၄၀ လံုး ထြက္ေျပးပုန္းေရွာင္ သြားေသာ တမန္ေတာ္မ်ားကို ကိုယ္ထင္ျပသခဲ့ျပီး လူေပါင္းမ်ားစြာ ေရွ႕တြင္ ေကာင္းကင္ဘံုသို႔ စ်န္ပ်ံ ႂကြသြားခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ပိုင္းတြင္ သန္႔ရွင္းေသာဝိညာဥ္ (Holy Spirit) က်န္ရစ္ခဲ့ျပီး ခရစ္ယန္မ်ားသည္ ၃ ပါးတစ္ဆူအျဖစ္၊ ဘုရာသခင္ (ခမည္းေတာ္)။ သခင္ေယရႈ (သားေတာ္) ႏွင့္ သန္႔ရွင္းေသာ ဝိညာဥ္ေတာ္ (၃)ပါးကို တဆူတည္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ ကုိးကြယ္ၾကသည္။

ခရစ္ယန္ဘာသာတြင္ ဘုရားသခင္၏ ၀ိညာဥ္ေတာ္ မႈတ္သြင္းျပီး လူသားမ်ားအား ေရးသားေစသည့္ သမၼာက်မ္း ကို ဘုရားသခင္၏ ေျပာစကားအျဖစ္ မွတ္ယူထားၾကသည္။ သခင္ေယရႈ မေမြးဖြားမီက ေရးသားခဲ့ေသာ က်မ္းမ်ားကို ဓမၼေဟာင္းက်မ္း ဟုေခၚျပီး၊ သခင္ေယရႈ ေမြးဖြားျခင္း (Christmas) ေနာက္ပိုင္း ေရးသားေသာ က်မ္းမ်ားကို ဓမၼသစ္က်မ္း ဟုေခၚသည္။ အပါတ္စဥ္ တနဂၤေႏြေန႔ကို ဥပုဒ္ေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ကာ စုေပါင္းကိုးကြယ္ ၀တ္ျပဳၾကသည္။ ဂိုဏ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိသည့္အနက္ ရိုမန္ကက္သလစ္ နွင့္ ပရိုတက္စတင့္ ၂မ်ိဳးသည္ အဓိက ကြဲျပားေသာ ဂိုဏ္းႏွစ္ခုျဖစ္သည္။ ဂိုဏ္မ်ားသည္ Doctrine ဟုေခၚေသာ က်င္ဝတ္၊ က်င့္ထံုးႏွင့္ အယူအဆမ်ား အနည္းႏွင့္အမ်ား ကြဲျပားၾကသည္။

ရိုမန္ကတ္သလစ္ တြင္ ဘုန္ေတာ္ၾကီး ပုပ္ရဟန္းမင္း ကို ဦးေသွ်ာင္အျဖစ္ ထားျပီး ဗဟိုဦးစီးစနစ္ ဆန္ေသာ စနစ္ျဖစ္သည္။ ရိုမန္ကတ္သလစ္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ားတြင္ ဘရားသာ၊ ဖာသာ၊ မာသာ (Father, Mother) စသျဖင့္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ားကို ေခၚဆိုျပီး ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းၾကီးမ်ားကဲ့သို႔ ငယ္စဥ္ကတည္းက လံုးဝ အိမ္ေထာင္မရွိေသာ လူပ်ိဳ၊ အပ်ိဳမ်ားျဖစ္သည္။ အိမ္ေထာင္က် သြားပါက ဘုန္းေတာ္ၾကီးဘဝမွ ထြက္ရသည္။ ပရိုတက္စတင့္ ဂိုဏ္း၀င္ေသာ မက္သဒစ္ (Methodist)၊ ဘက္သဒစ္ (Baptist)၊ အင္ဂလိကန္ (Englican)၊ လူသာရီယန္ (Lutherian) စသည္တို႔မွ ဘုန္ေတာ္ၾကီးမ်ားမွာ အိမ္ေထာင္ျပဳခြင့္ ရွိသည္။

ပရိုတက္စတင့္ ခရစ္ယာန္ ဘာသာ၀င္မ်ား တနဂၤေႏြ ဘုရားဝတ္ျပဳျခင္းတြင္ ဓမၼသီခ်င္း သီဆိုခ်ီးမြမ္းျခင္၊ ဆုေတာင္းျခင္း၊ အလွဴေငြေကာက္ခံျခင္း၊ သံစံုသီခ်င္း သီဆိုတီးမွဳတ္ျခင္း၊ သမၼာက်မ္းစာ ဖတ္ရြတ္ျခင္း၊ စသည့္ အစီအစဥ္မ်ား တရားေဒသနာ (Sermon) ေဟာၾကားျခင္းျဖင့္ အဆံုးသတ္ၾကသည္။ ခရစ္ေတာ္ လက္၀ါးကပ္တိုင္ ေပၚတြင္ အေသခံျခင္းသည္ ယံုၾကည္သူ ခရစ္ယာန္မ်ားကို အျပစ္မွ လႊတ္ျခင္း အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ပြဲေတာ္ေပးျခင္း (မုန္႔ႏွင့္စပ်စ္ရည္ သံုးေဆာင္ျခင္း)ကို အမ်ားအားျဖင့္ တစ္လတစ္ၾကိမ္ခန္႔ ျပဳလုပ္ ဝတ္ျပဳေလ့ရွိသည္။ ရိုမင္ကတ္သလစ္ ဘာသာဝင္မ်ားတြင္ ျမန္မာ ဗုဒၶဘာသာ မ်ားကဲ့သို႔ အလြတ္ရြတ္ဖတ္ျခင္း မ်ားစြာရွိျပီး၊ ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ားလည္း တရားထိုင္ျခင္း (Meditation) မ်ား လုပ္ေဆာင္ၾကသည္။

ခရစ္ယာန္ ဘာသာေရး ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားတြင္ သခင္ေယရႈ ေမြးဖြားျခင္း အထိမ္းအမွတ္ ခရစ္စမတ္ပြဲေတာ္၊ (Christmas) သခင္ေယရႈ ရွင္ျပန္ထေျမာက္ျခင္း အီစတာပြဲေတာ္(Good Friday and Easter Sunday)၊ သန္႔ရွင္းေသာ ဝိညာဥ္ ဆင္းသက္ျခင္း ပင္ေတကုေတၱပြဲ (Pentecost) စသည္တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

ခရစ္ယာန္
------------
“သခင္ေယရွဳကို ခရစ္ေတာ္အျဖစ္ ယံုၾကည္သက္၀င္သူ (သို႔) သခင္ေယရွဳ၏ သြန္သင္ေသာ တရားကို လိုက္ေလွ်ာက္ေသာသူ ” တို႔ကို ခရစ္ယာန္ျဖစ္သည္ဟု Webster’s Dictionary က အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆို ထားပါသည္။ ခရစ္ယာန္ဟူသည္ မည္သို႔ေသာ အရာျဖစ္သည္ ဟူေသာအခ်က္မွ အစျပဳရန္ အလြန္သင့္ေတာ္သည္္။ သို႔မဟုတ္ တျခား ေလာကီပိုင္း ဆိုင္ရာ အနက္ဖြင့္သည့္ နည္းတူ ခရစ္ ယာန္ဟူေသာ စကားလံုးကို သမၼာတရား ေဖာ္ျပခ်က္ႏွင့္ မကိုက္ညီပဲ မွားယြင္းစြာ ေဖာ္ျပႏူိင္ပါသည္။

ခရစ္ယာန္ဟူေသာ စကားလံုးကို ဓမၼသစ္ က်မ္းထဲတြင္ သံုးႀကိမ္တိုင္တိုင္ ေတြ႔ရွိႏူိင္သည္။ (တ၊ ၁၁း၂၆၊ ၂၆း၂၈၊ ၁ေပ၊ ၄း၁၆)။ သခင္ေယရွဳ၏ ေနာက္လိုက္ တပည့္ေတာ္တို႔၏ အက်င့္စရိုက္၊ အျပဳအမူ၊ အေျပာအဆိုတို႔သည္ ခရစ္ေတာ္ႏွင့္ တူေသာေၾကာင့္ အႏိၱအုတ္ၿမံဳ႕တြင္ သူတို႔ကို “ ခရစ္ယာန္မ်ား “ ဟု ပထမအႀကိမ္ ေခၚခဲ့ပါသည္ (တ၊ ၁၁း၂၆)။ မယံုၾကည္သူတို႔က ယံုၾကည္သူတို႔ကို ေနာက္ေျပာင္ေသာ သေဘာမ်ိဳးျဖင့္ ခရစ္ယာန္မ်ားဟု ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ ၄င္း၏ အဓိပၸါယ္သည္ “ ခရစ္ေတာ္ပိုင္ဆိုင္ ေသာအဖြဲ႕ ” သို႔ “ ခရစ္ေတာ္၏ ေနာက္လိုက္သူမ်ား ” ျဖစ္သည္။ ၄င္းသည္ Webster’s Dictionary ထဲတြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ အနက္ ဖြင့္ဆိုခ်က္ႏွင့္ ညီညႊတ္သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ ကက္သလစ္သာသနာ သမိုင္းေၾကာင္း
---------------------------------------------------------
ျမန္မာႏိုင္ငံကို ကက္သလစ္သာသနာ စတင္၀င္ေရာက္ လာတာဟာ သာသနာျပဳ ပုဂိၢဳလ္ေတြ အားျဖင့္ မဟုတ္ပါဘူး။

ပုဂံေခတ္ နရသီဟပေတ့မင္း လက္ထက္ (ျမန္မာသကၠရာဇ္ - ၆၄၆) ခရစ္ႏွစ္ ေအဒီ-၁၂၈၅ မွာ တ႐ုတ္ဘုရင္ ကူဗလိုင္ခန္က ပုဂံကို က်ဴးေက်ာ္စစ္ ဆင္ႏႊဲခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္ပိုင္း က်န္စစ္သား ဥမင္ရဲ႕ အတြင္းဘက္နံရံ တစ္ေနရာမွာ ခရူစူး အမွတ္အသား ေတြနဲ႕ တန္ဆာဆင္ထားတဲ့ ပဒုမၼာၾကာပြင့္ တစ္ပြင့္ပံုကို ယခုတိုင္ ေတြ႕ရွိ ရပါတယ္။

သာသနာျပဳမ်ား မေရာက္လာခင္ ဘာသာ၀င္အခ်ိဳ႕ အရင္ဦးစြာ ေရာက္ႏွင့္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဘာလို႕လဲဆုိေတာ့ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၄၉၆ မွာ ပဲခူးကို ေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ အီတလီ ႏိုင္ငံ ဂ်င္ႏို၀ါ (Genoa) ၿမိဳ႕က Hieronimo ဆိုတဲ့ ကုန္သည္တစ္ဦးရဲ႕ မွတ္တမ္းအရ ပဲခူးၿမိဳ႕မွာ ေနစဥ္ ကြယ္လြန္သြားတဲ့ သူ႕ရဲ႕ မိတ္ေဆြကို ဘုရားေက်ာင္းပ်က္ တစ္ခုထဲမွာ သၿဂၤိဳလ္ခဲ့ရတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။

ေအဒီ ၁၄၉၇ ခုႏွစ္ Vasco di Gama က Good Hope အငူကို ရွာေဖြေတြ႕ရွိ ၿပီးတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ဥေရာပတိုက္သား ကုန္သည္ပြဲစားေတြ အတြက္ အာရွတိုက္သို႕ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ဖို႕ရာ စီးပြားေရးလမ္းေၾကာင္း ပြင့္သြားပါတယ္။ အာရွတိုက္ကို ေရာက္လာတဲ့ ကုန္သည္ေတြနဲ႕ ေၾကးစား စစ္သားေတြရဲ႕ ၀ိညာဥ္ေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ အထူး တာ၀န္ ယူရတဲ့ Chaplain ေခၚဘုန္းေတာ္ႀကီး တစ္ခ်ိဳ႕လည္း ေရာက္ရွိလာ ၾကပါတယ္။

သူတို႕ အာရွတိုက္ကို လာတာဟာ ဥေရာပ တိုက္သားေတြရဲ႕ ၀ိညာဥ္ေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ အတြက္ပါပဲ။

Malacca မွာရွိေနတဲ့ St. Francis Xavier ဟာ ၁၅၄၈-ဇန္န၀ါရီ-၂၀ ေန႕စြဲနဲ႕ သူ႕ရဲ႕ အထက္အႀကီးအကဲ St. Ignatius ဆီကို ပဲခူး ႏိုင္ငံအတြက္ သာသနာျပဳ အခ်ိဳ႕ေစလႊတ္ ေပးသင့္ေၾကာင္း အစီရင္ခံ တင္ျပခဲ့ ပါတယ္။

သူတို႕ရဲ႕ Jesuit အသင္းဂိုဏ္းက ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြဟာ ၁၆ ရာစု ကုန္ခါနီး မွာ ပဲခူးကို ႏွစ္ပါးတစ္တြဲ၊ ႏွစ္ပါးတစ္တြဲနဲ႕ ေလးပါး၊ ၁၇ ရာစု အစပိုင္းမွာ အင္း၀ကို ႏွစ္ပါးေရာက္ရွိ ခဲ့ၾကတယ္လို႕ သိရပါတယ္။

ကြၽန္ေတာ္တို႕ ျမန္မာ့သမိုင္းမွာ သင္ရတဲ့ ငဇကၤာဟာ လူဆိုး ဇာတ္လိုက္ပါပဲ။

သူရဲ႕ ေပၚတူကီနာမည္က Philip di Britto လို႕ ေခၚပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ သူ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ေရာက္မလာခင္ ကတည္းက ေပၚတူဂီ စစ္သားေတြဟာ ရခိုင္ဘုရင္မင္း ဖေလာင္း၊ မုတၱမစား ေစာဗညား၊ ေတာင္ငူ ဘုရင္ တပင္ေရႊထီးနဲ႕ ဘုရင့္ေနာင္တို႕ထံမွာ အမႈထမ္း ခဲ့ၾကတယ္ ဆိုတာ ဆရာႀကီး ဦးဘသန္းရဲ႕ ေက်ာင္းသံုးျမန္မာ ရာဇ၀င္နဲ႕ အေျချပ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးသမိုင္း ပထမတြဲတို႕မွာ ေလ့လာေတြ႕ရွိ ရပါတယ္။ ငဇကၤာ ေခၚ ဒီဘရစ္တိုကေတာ့ ( ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၉၆၅) ေအဒီ-၁၆၀၃ မွာ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းရာဇာႀကီး လက္ေအာက္ခံအျဖစ္ အမႈထမ္းခဲ့ ပါတယ္။ ရခိုင္ဘုရင္က ေတာင္ငူဘုရင္ကို ခြင့္ေတာင္းၿပီး ဒီဘရစ္တိုကို သူ႕ရဲ႕ ကိုယ္စား လွယ္အျဖစ္ သံလ်င္မွာ ထားပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း လူသူလက္နက္ အင္အား ေတာင့္တင္း လာတဲ့အခါမွာ ေတာင္ငူဘုရင္ ကိုေရာ ရခိုင္ဘုရင္ကိုပါ ေထာင္ထားျခား နား႐ံုမက မုတၱစားနဲ႕ ပူးေပါင္းၿပီး ေတာင္ငူကို လုပ္ႀကံခဲ့ပါတယ္။

ေတာင္ငူဘုရင္ နတ္သွ်င္ေနာင္ကို ဖမ္းဆီး၊ သံလ်င္ကို ေခၚသြားၿပီး အရိပ္ေနေန အခက္ ခ်ိဳးခ်ိဳး အလုပ္ကုိ ခရစ္ယာန္ တစ္ဦးက လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဘာသာတရားရဲ႕ အဆံုးအမ ဆိုတာ လိုက္နာက်င့္ႀကံဖို႕ ထားတာပါ။ မလိုက္နာ မက်င့္ႀကံရင္ မကိုးကြယ္တာနဲ႕ အတူတူ ပါပဲ။ သမိုင္းကေပးတဲ့ သင္ခန္းစာ လို႕ပဲ မွတ္ယူရမွာေပါ့။ ဒီသတင္းကို ၾကားတဲ့အခါ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၉၇၅၊ (ေအဒီ-၁၆၁၅) မွာ အင္း၀ဘုရင္ မဟာဓမၼရာဇာ (ေခၚ) အေနာက္ဖက္လြန္မင္းက သံလ်င္ကို စံုဆင္းၿပီး ၀န္းရံပါတယ္ သံလ်င္ကို ရတဲ့အခါ နတ္သွ်င္ေနာင္နဲ႕ ဒီဘရစ္တိုကို ကြပ္မ်က္၊ ေပၚတူဂီ စစ္သံု႕ပန္း (၄၀၀၀) ေက်ာ္ကို ဖမ္းဆီးၿပီး အင္း၀ကို ေခၚေဆာင္သြားပါတယ္။ အေနာက္ဖက္လြန္မင္းကို ဆက္ခံတဲ့ သာလြန္မင္း လက္ထက္မွာေတာ့ စစ္မႈထမ္းဖို႕ တစ္ခ်ိဳ႕ကို ခ်န္ထားၿပီး က်န္တဲ့သူေတြကို ခ်င္းတြင္းျမစ္ အေရွ့ဖက္ ကမ္းမွာရွိတဲ့ ပရိမၼရြာကို ပို႕ပါတယ္။
အဲဒီေနာက္ ခ်င္းတြင္းျမစ္နဲ႕ မူးျမစ္ၾကား တ၀ိုက္က ရြာေတြမွာ မိမိတို႕ ဘာသာကို လြတ္လပ္စြာ ကိုးကြယ္ၿပီး အေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့ေစေၾကာင္း၊ ၁၉၂၉ ခုႏွစ္ ထုတ္ EG. Harvey ရဲ႕ Outline of Burmes History ဆရာႀကီး ဦးဘသန္းရဲ႕ ေက်ာင္းသံုး ျမန္မာရာဇ၀င္နဲ႕ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာ လထုတ္ The Voice Catholic magzine တို႕မွာ ေတြ႕ရပါတယ္။

အဲဒီကစၿပီး ဘုရင္ဂ်ီရြာေတြ ေပၚေပါက္လာ ပါတယ္။ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၇၊ (ေအဒီ-၁၇၅၆ )ခုႏွစ္မွာ မြန္ေတြကို ကူညီဖို႕ သံလ်င္ကို ေရာက္လာတဲ့ ျပင္သစ္ စစ္သေဘၤာ ႏွစ္စီးကို အေလာင္းဘုရားက အႏိုင္ရလိုက္ၿပီး ျပင္သစ္ စစ္သံု႕ ပန္းေတြကို ဘုရင္ဂ်ီ ရြာေတြဆီ ပို႕လိုက္ေၾကာင္း ကက္သလစ္ ရာဇ၀င္မွာေရာ ေက်ာင္းသံုး ျမန္မာရာဇ၀င္မွာပါ ေတြ႕ရ ပါတယ္။

ကက္သလစ္ဆရာေတာ ္ဘီဂမ္းဒက္၊ ႏွစ္ျခင္းဆရာ ယုဒႆန္၊ သမိုင္းပါေမာကၡ GE. Hall ဆရာ ဦးဘသန္းနဲ႕ ဦးေကာင္းတို႕ရဲ႕ အဆိုအရ "ဘုရင္ဂ်ီ" ဆိုတာ ဥေရာပတိုက္သား၊ အထူးသျဖင့္ ေပၚတူဂီ လူမ်ိဳးမ်ားကို အေရွ့တိုင္းသားေတြက ေခၚေ၀ၚသံုးႏႈန္းတဲ့ စကားလံုးပါ။ သမိုင္းဆရာ ဗီဗီယန္းဘ ကေတာ့ ဘုရင္ဂ်ီဆိုတာ "ဘုရင္ရဲ႕ မိတ္ေဆြ" လို႕ အဓိပၸာယ္ရတဲ့ စကားလံုးကေန သံစဥ္ေျပာင္း လာတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။

ကက္သလစ္ အသင္းေတာ္ရဲ႕ ရာဇ၀င္အရ သံလ်င္ကေန အင္း၀ကို ပို႕ခံရတဲ့ထဲမွာ ပါ၀င္ခဲ့တဲ့ Jesuit ဂိုဏ္း၀င္ ဘုန္းႀကီး Manuel De Fonseca နဲ႕ ေနာက္ထပ္ ေရာက္လာတဲ့ ဘုန္းေတာ္ႀကီး Denis Atumes တို႕ဟာ အင္း၀၊ နဘတ္၊ လက္ယာေတာ္ ေခ်ာင္းဦး၊ တပရင္း ကြၽန္းေတာ၊ မုဆိုးဘို ေရႊဘို၊ အလံ ဟံလင္း၊ ဆီကိမ္ သစ္ဆိမ့္နဲ႕ စဥ့္ကြင္း စဥ့္ကူး တို႕မွာရွိတဲ့ ဘုရင္ဂ်ီ ဘာသာ၀င္ေတြကို ၾကည့္႐ႈေစာင့္ေရွာက္ ခဲ့ရတယ္ လို႕ ဆိုပါတယ္။ သာလြန္မင္းလက္ထက္ ထပ္မံ ေျပာင္းေရြ႕ရာမွာေတာ့ ေခ်ာင္း႐ိုးရြာ၊ ခ်မ္းသာရြာ၊ မံုလွရြာ၊ ခ်ပ္သင္း၊ နဂါးဘို၊ လက္ပံႀကီး၊ ပတြင္းစတဲ့ ရြာေတြ တိုးပြားလာေၾကာင္း ၁၉၆၀ ခုႏွစ္မွာ စာေပဗိမာန္မွ ထုတ္ေ၀တဲ့ ျမန္မာ့ ေရွးေဟာင္း သုေတသန အသင္းဂ်ာနယ္မွာ ေတြ႕ရပါတယ္။

ေရႊဘိုၿမိဳ႕ အမွတ္(၆) ရပ္ကြက္၊ ေခ်ာင္းဦးၿမိဳ႕ ေအာင္မဂၤလာ ရပ္ကြက္၊ ေရဦးၿမိဳ႕နယ္ ခ်မ္းသာရြာ၊ ခင္ဦးၿမိဳ႕ နယ္ မံုလွရြာ၊ တန္႕ဆည္ၿမိဳ႕နယ္ ေခ်ာင္း႐ိုးရြာေတြဟာ သမိုင္း၀င္ ဘုရင္ဂ်ီ ရြာေတြပါ။ ေနာက္မွ တျခားၿမိဳ႕ ရြာေတြမွာ တိုးပြားလာတာလဲ ရွိပါတယ္။ ေအဒီ - ၁၇၁၉ ခုႏွစ္ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီး ဧကဒသမေျမာက္ ကလဲမင္းကေန တ႐ုတ္ ျပည္ ကန္တံုၿမိဳ႕ကို Rev. Msgr. Carlo Ambrogio Mezzabarba ဦးေဆာင္တဲ့ ဘာသာေရး သံတမန္အဖြဲ႕ တစ္ဖြဲ႕ ေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ အဲဒီ ေခတ္က ေရေၾကာင္းခရီးနဲ႕ (၆) လၾကာခဲ့တယ္။ အေျခအေနအေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ လုပ္ငန္း မေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ ဒီအဖြဲ႕ဟာ ကပၸလီ ပင္လယ္ကို ျဖတ္ၿပီး အျပန္ခရီး ဆက္ခဲ့ၾကတယ္။

ျမန္မာျပည္ကို ျဖတ္သြားခိုက္မွာ ပဲခူးၿမိဳ႕ေတာ္နဲ႕အင္း၀ ေနျပည္ေတာ္မွာ ဘုရင္ဂ်ီ ဘာသာ၀င္ေတြ ရွိေနတာ ႏွစ္ေပါင္း(၁၅၀)ေက်ာ္ၾကာၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သာသနာျပဳ ပုဂိၢဳလ္မ်ားလည္း လိုအပ္ေနေၾကာင္း သိရတဲ့အတြက္ သူတို႕ရဲ႕ အဖြဲ႕ထဲက ဘာနာဘိုက္ဂိုဏ္း၀င္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး Sigismondo Maria Calchi ကို ထားရစ္ခဲ့ၿပီး၊ ပထမဦးဆံုး ျမန္မာျပည္ ကက္သလစ္သာသနာ ဦးစီးမွဴး တာ၀န္ခံအျဖစ္ ခန္႕အပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၆၂ ခု၊ ၾသဂုတ္လထုတ္ The Guradian စာေစာင္မွာ Fr.Calchi ကုိ ျမန္မာျပည္ ကက္သလစ္ သာသနာရဲ႕ မုံညႇင္းေစ့ အျဖစ္ တင္စားၿပီး ေဖၚျပ ထားပါတယ္။

အီတလီႏိုင္ငံမွာ ေအဒီ ၁၅၀၂-ကေန ၁၅၃၉ထိ အသက္ရွင္ခဲ့တဲ့ ဘုန္းေတာ္ႀကီး A.M. Zacharia ဆိုတာ ရွိခဲ့တယ္။ သူက ေနာက္ထပ္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး (၂) ပါးနဲ႕ ပူးေပါင္းၿပီး ၁၅၃၃ မွာသာသနာျပဳ အသင္းဂိုဏ္းတစ္ခု တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ သူတို႕ အသင္းဂိုဏ္းရဲ႕ ဗဟိုဌာနကို မီလန္ၿမိဳ႕က St. Barnabas ဘုရားေက်ာင္းမွာ ဖြင့္လွစ္ ခဲ့တဲ့အတြက္ အဲဒီ ဘုရားေက်ာင္းရဲ႕ ဘြဲ႕အမည္ကို အစြဲျပဳၿပီး Barnabite အသင္းဂိုဏ္းလို႕ ေခၚတာျဖစ္ပါတယ္။

ေအဒီ-၁၈၉၇ မွာ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီး ေတရသေျမာက္ ေလအိုကေန Fr. A.M. Zacharia ကို ရဟႏၱာ တင္ေျမႇာက္ ခဲ့ပါတယ္။ ခုခ်ိန္ ထိ သူ႕ရဲ႕ အေလာင္းေတာ္ဟာ မပုပ္မသိုးဘဲ ရွိေန ပါေသးတယ္။ အဲဒီ ရဟႏၱာရဲ႕ ပြဲေန႕ကေတာ့ ဇူလိုင္ (၅) ရက္ေန႕ပါ။

Fr.Calchi က သာသနာ ျပန္႕ပြားေရး ဌာနခ်ဳပ္က ေစလႊတ္လိုက္တဲ့ Fr.Vittoni နဲ႕လက္တြဲၿပီး သာသနာျပဳ လုပ္ငန္းေတြ စတင္ေဆာင္ရြက္ ခဲ့ပါတယ္။ အင္း၀ဘုရင္ တနဂၤေႏြမင္း ကလည္း ၾကည္ျဖဴစြာ ခြင့္ျပဳ႐ံုမက ဘုရားေက်ာင္း ေဆာက္ဖို႕ပါ ဘ႑ာေတာ္ထဲကေန လွဴဒါန္းခဲ့ ပါေသးတယ္။

ေအဒီ-၁၇၃၀ ခုမွာေတာ ့သာသနာ ျပန္႕ပြားေရး ဌာနခ်ဳပ္အတြက္ ရဟန္းေတာ္မ်ား ရွားပါးမႈေၾကာင့္ အခက္အခဲ ရွိလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘာနာဘိုက္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဂါလီဇီယားကို ဆရာေတာ္ သိကၡာတင္ေပးၿပီး ျမန္မာျပည္ သာသနာေတာ္မွာ လုပ္ေဆာင္စရာ ရွိသမွ်ကို အသင္းဂိုဏ္းႀကီးရဲ႕ လက္ထဲ အျပည့္အ၀ အပ္ႏွင္းေပး လိုက္ပါတယ္။ အဲဒီကစၿပီး ဘာနာဘိုက္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြ ျမန္မာျပည္ကို တစ္ဖြဲ႕ၿပီးတစ္ဖြဲ႕ ေရာက္လာ ၾကပါတယ္။

ဗုဒၶဘာသာနဲ႕တကြ ျမန္မာစာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံ စတာေတြကို ေလ့လာခဲ့ၾကၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြနဲ႕ တစ္သားတည္း ေနထိုင္ခဲ့ၾက ပါတယ္။ ေအဒီ-၁၇၅၀ ခုႏွစ္ သံလ်င္မွာ ဘုရားေက်ာင္း တည္ေဆာက္ ခဲ့ပါတယ္။ ပဲခူးနဲ႕အင္း၀ ဆင္ႏႊဲတဲ့ စစ္ပြဲတစ္ခုမွာ ပ်က္စီးသြားၿပီး တံတိုင္း၊ နံရံနဲ႕အုတ္႐ိုးေတြေတာ့ ခုထိ ရွိပါေသးတယ္။ အေထာက္အထား ျပႏိုင္တဲ့ ေရွးအက်ဆံုး ဘုရားေက်ာင္းလို႕ ဆိုရမွာပါ။

ထူးထူးျခားျခား မွတ္တမ္းတင္ ေလာက္တာကေတာ့ ျမန္မာအကၡရာ ခဲစာလံုးကို စမ္းသပ္ တီထြင္ၿပီး ေအဒီ-၁၇၇၆ Pope PiusVI လက္ထက္ ေရာမားၿမိဳ႕မွာ ပထမဆံုး ေအာင္ျမင္စြာ ပံုႏွိပ္ ႏိုင္ခဲ့တာပါ။ ဆရာေတာ္ Percoto ဆိုရင္ ပိဋိကတ္ (၃) ပံုထဲက တခ်ိဳ႕ကို Italian လို ဘာသာျပန္ဆို ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

စာေပတင္မကဘူး သာသနာအတြက္ သမိုင္းတင္ခဲ့တာလည္း ရွိပါေသးတယ္။ ေအဒီ-၁၇၇၀ ခုႏွစ္ မံုလွရြာမွာ ပထမဆံုး ရဟန္းျဖစ္သင္ ေက်ာင္းကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့ၿပီး ၁၇၉၃ မွာေတာ့ ျမန္မာ တိုင္းရင္းသားထဲက ပထမဦးဆံုး ရဟန္းေတာ္ (၃)ပါးကို ေမြးထုတ္ ေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ သူတို႕ကေတာ့ ခ်မ္းသာရြာ ဇာတိ Fr. Joseph ေမာင္ေမာင္ႀကီး၊ ေခ်ာင္း႐ိုးသား Fr. Andrew ေမာင္ကိုး နဲ႕ ရန္ကုန္က Fr. Ignatius di Britto တို႕ ျဖစ္ပါတယ္။

ေအဒီ-၁၇၈၉ ေနာက္ပိုင္း ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးႀကီး ေပၚေပါက္လာၿပီး ဥေရာပတစ္ခြင္ကို ကူးစက္ပ်ံ႕ ႏွံ႕ သြားခဲ့ပါတယ္။ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီးနဲ႕တကြ ေရာမၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးပါ နပိုလီယံ လက္ေအာက္ကို က်ေရာက္ခဲ့ ရပါတယ္။ ဘာနာဘိုက္ အသင္းဂိုဏ္းႀကီး မွာလည္း ပ်က္စီး ဆံုး႐ႈံးမႈေတြနဲ႕အတူ လူအင္အား နည္းပါး သြားတဲ့အတြက္ ျမန္မာျပည္ သာသနာကို ဆက္ၿပီး တာ၀န္မယူ ႏိုင္ၾကေတာ့ပါဘူး။ ဘာနာဘိုက္ အသင္းဂိုဏ္းအေနနဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ေအဒီ-၁၇၂၂ ကေန ၁၈၃၀ ထိဆုိေတာ့ (၁၀၈) ႏွစ္ တာ၀န္ယူခဲ့ ၾကပါတယ္။ လူဦးေရ အေနနဲ႕ဆိုရင္ ဆရာေတာ္ တင္ေျမႇာက္ခံ ရတာဟာ (၆) ပါး၊ ဘုန္းေတာ္ ႀကီးက (၂၇) ပါး၊ အဲဒီအထဲမွာ (၄) ပါးက လမ္းမွာတင္ မုန္တိုင္းမိၿပီး သေဘၤာပ်က္ကာ ပ်ံလြန္ေတာ္မူ ခဲ့ပါတယ္။ ကိုရင္ႀကီးက (၂) ပါးနဲ႕ တိုင္းရင္းသား ရဟန္းေတာ္ (၂) ပါးကလည္း သူတို႕ အသင္းဂုိဏ္းမွာ သစၥာခံ ယူခဲ့တဲ့အတြက္ စုစုေပါင္း (၃၁) ပါး ျဖစ္တယ္။

အေသးစိတ္ သိခ်င္တယ္ဆိုရင္ ေတာ့ Fr. A ကိုေလး (မံုလွ) ေရးသား ျပဳစုထားတဲ့ "အင္း၀ေရာက္ ေျခရာမ်ား" စာအုပ္မွာ ဖတ္႐ႈႏိုင္ပါတယ္။

ေအဒီ-၁၈၄၂မွာ သာသနာျပန္႕ပြားေရး ဌာနခ်ဳပ္က Oblates လို႕ေခၚတဲ့ မာရီးယား သခင္မဂိုဏ္းကို တာ၀န္လႊဲေျပာင္း ေပးအပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အဂၤလိပ္ျမန္မာ စစ္ပြဲေတြ ျဖစ္ပြားေနတာရယ္၊ သူတို႕ အသင္းဂိုဏ္းမွာ ရဟန္းေတာ္ေတြ မလံုေလာက္ေတာ့ တာရယ္ေၾကာင့္ ၁၈၅၆ ထိပဲ တာ၀န္ယူႏိုင္ ခဲ့ပါတယ္။

သူတို႕ရဲ႕ ဖိတ္ၾကားခ်က္အရ ၁၈၄၇-ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို St.Joseph သီလရွင္ အသင္းဂိုဏ္း စတင္ ေရာက္ရွိ လာခဲ့ပါတယ္။

၁၈၅၂ ခုႏွစ္ ဒုတိယ အဂၤလိပ္ျမန္မာ စစ္ပြဲအၿပီး စစ္ေျပၿငိမ္းေရး စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုရာမွာ မင္းတုန္းမင္းႀကီးရဲ႕ ေစခိုင္း ခ်က္အရ Fr. Abbona နဲ႕ Fr. Tarolli တို႕ဟာ ျမန္မာ သံတမန္ေတြဖက္က ပါ၀င္ကူညီ ခဲ့ရေၾကာင္း ၁၉၆၃ ခုႏွစ္ ေမလ ထုတ္ The Guardian စာေစာင္မွာ သမိုင္း ဆရာ Vivian Ba က ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ပါရီၿမိဳ႕ အေျခစိုက္ ႏိုင္ငံျခား သာသနာျပဳ အသင္းဂိုဏ္းေပါ့။ ျပင္သစ္ စာလံုးနဲ႕ အတိုေကာက္ MEP လို႕ ေခၚပါတယ္။ ပထမဆံုး ႀကြေရာက္လာ တာကေတာ့ ျမန္မာသမိုင္း ေလ့လာသူေတြ ၾကားမွာ လူသိမ်ားတဲ့ ဆရာေတာ္ႀကီး Paul Ambrose Bigandat ပါပဲ။

သူ႕ကုိ ဘာေၾကာင့္ လူသိမ်ားတာလည္း ဆိုရင္ မင္းတုန္းမင္းႀကီးက ဆရာေတာ္ႀကီးကို အင္မတန္ ခင္မင္ရင္းႏွီးၿပီး သာသနာေတာ္အတြက္ အကူအညီေတြ ေပးခဲ့သလို၊ မင္းညီမင္းသားေတြကို အဂၤလိပ္စာနဲ႕ သိပၸံဘာသာရပ္ေတြ သင္ယူဖို႕ ဆရာေတာ္ႀကီးက စီစဥ္ေပး ခဲ့ပါတယ္။ ဆရာေတာ္ႀကီးက ဗုဒၶဘာသာ ရဟန္းေတာ္ေတြနဲ႕ ေတြ႕ဆံု၊ ဗုဒၶဘာသာ က်မ္းဂန္ေတြကို ေလ့လာၿပီး ရွင္ေဂါတမ အေၾကာင္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႕ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဥေရာပတိုက္သား ေတြကို ဗုဒၶဘာသာနဲ႕ မိတ္ဆက္ ေပးလိုက္တယ္ ဆိုပါေတာ့။ ပညာေရးအတြက္လည္း ၁၈၅၈-ခုႏွစ္ မွာ Da Lasalle ကိုရင္ႀကီးေတြကို ဖိတ္ၾကားၿပီး စာသင္ေက်ာင္းေတြ ဖြင့္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာ ႏိုင္ငံကို (၃) ပိုင္းပိုင္းၿပီး သာသနာျပဳလုပ္ငန္း တာ၀န္ေတြ ခြဲေစဖို႕ရာ သူကပဲ တင္ျပခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ သာသနာျပန္႕ပြားေရးဌာနခ်ဳပ္က ၁၈၇၀ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၂၈ ရက္ေန႕မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို Vicariate Apostolate လို႕ေခၚတဲ့ သာသနာ အထူးနယ္ေျမ ေတြအျဖစ္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ ေပးခဲ့ပါတယ္။

ေတာင္ငူကို အေျချပဳၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ အေရွ့ဖက္ျခမ္းကို ဆရာေတာ္ Biffi က တာ၀န္ယူရသလို အထက္ျမန္မာ ႏိုင္ငံကိုေတာ့ ဆရာေတာ္ ဘူးဒြန္းက တာ၀န္ယူ ရပါတယ္။ ဆရာေတာ္ ဘီဂန္းဒက္ကေတာ့ ေအာက္ျမန္မာျပည္ကို တာ၀န္ယူပါတယ္။

တျခား သာသနာျပဳ အသင္းဂိုဏ္းေတြကိုလည္း ဖိတ္ေခၚခဲ့ရပါတယ္။ ေတာင္ႀကီး၊ က်ိဳင္းတံုေဒသကို Italy ႏိုင္ငံက PIME (ေခၚ) ႏိုင္ငံရပ္ျခား သာသနာျပဳ အသင္းဂိုဏ္းက လာေရာက္ခဲ့သလို၊ ကခ်င္ျပည္နယ္ကိုေတာ့ Ireland ႏိုင္ငံက St. Columban အသင္းဂိုဏ္းက လာေရာက္ သာသနာျပဳခဲ့ ၾကပါတယ္။ ပုသိမ္၊ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလးနဲ႕ ခ်င္းေတာင္ကိုေတာ့ MEP အဖြဲ႕ကပဲ ဆက္ၿပီး တာ၀န္ယူပါတယ္။

ဘာသာေရးတင္မကဘူး၊ ပညာေရးအတြက္လည္း ေက်ာင္းသံုး စာအုပ္ေတြ၊ အဘိဓာန္ေတြ၊ ဘာသာျပန္စာေပနဲ႕ က်မ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ ခဲ့ပါတယ္၊ ေနာက္ထပ္လည္း ဆရာေတာ္ေတြဟာ သူေတာ္စဥ္ဂုိဏ္းေတြကို ဖိတ္ၾကားၿပီး အားျဖည့္ခဲ့ပါတယ္။

၁၈၆၇ ခုႏွစ္မွာ ေကာင္းေသာ သိုးထိန္း သီလရွင္ဂိုဏ္းဟာ ရန္ကုန္မွာ အမ်ိဳးသမီး ေက်ာင္းဖြင့္တယ္၊ ၁၈၇၄-မွာ တိုင္းရင္းသူေတြခ်ည္း ပါ၀င္တဲ့ St.Francis Xavier သီလရွင္ ဂိုဏ္းကို တည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး၊ ၁၈၈၉ ခုႏွစ္မွာ Franciscan သီလရွင္ေတြဟာ မႏၲေလး မေနာ္ရမန္မွာ အနာႀကီးေရာဂါ သည္ေတြအတြက္ ေဆး႐ံု ဖြင့္ခဲ့ပါတယ္။

၁၉၁၆ မွာေတာ့ က႐ုဏာေရး သီလရွင္ေတြဟာ က်ိဳင္းတံု ေနာင္ကန္မွာ အဲဒီလုိေဆး႐ံု ထပ္ဖြင့္ခဲ့ပါတယ္။ ဆပ္ေျဖျခင္းအသင္း ဂုိဏ္းက ၁၈၉၅-ခုႏွစ္ မွာ မိဘမဲ့ေက်ာင္းကုိ ေတာင္ငူသာသနာ လိပ္သုိမွာ ဖြင့္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၂၉ မွာ (FSAG) စိန္အလြိဳက္ရွက္စ္ သီလရွင္ အသင္းဂုိဏ္း ေရာက္ရွိလာၿပီး၊ (SDB) ဆုိတဲ့ ဆေလးရွင္းအသင္းဂုိဏ္း က ၁၉၃၉-ခုႏွစ္ကေန လက္သမားလုပ္ငန္း၊ ပုံႏွိပ္လုပ္ငန္းနဲ႕ ဖိနပ္ခ်ဳပ္ လုပ္ငန္းေတြကုိ တည္ေထာင္ဦးစီး ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္း၊ လူအို႐ံု၊ မိဘမဲ့ေဂဟာ စတဲ့ လူမႈေရးနဲ႕က႐ုဏာေရး လုပ္ငန္းေတြကိုလည္း အသင္းဂိုဏ္း အသီးသီးက တြဲဖက္လုပ္ေဆာင္ ခဲ့ၾကပါတယ္။ Missios School လို႕ေခၚတဲ့ သာသနာျပဳေက်ာင္းေတြဟာ အဲဒီေခတ္မွာ ေပၚထြက္ ခ့ဲတာပါ။

ေနရာအႏွံ႕အျပားမွာ ဘာသာ၀င္ ဦးေရ တိုးပြားမ်ားျပား လာတာနဲ႕ အမွ် သက္ဆိုင္ရာ ဆရာေတာ္ေတြက အစီရင္ခံ တင္ျပၾကတဲ့အတြက္ သာသနာ ျပန္႕ပြားေရး ဌါနခ်ဳပ္ကေန ၁၉၅၅ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၁ ရက္ေန႕ မွာ ရန္ကုန္နဲ႕ မႏၲေလးကို Vicariate Apostolate (ေခၚ) အထူးေဒသအျဖစ္ ကေန Archdiocese (ေခၚ) ဂိုဏ္းခ်ဳပ္သာသနာႀကီး ႏွစ္ခုအျဖစ္ တိုးျမႇင့္ သတ္မွတ္ေပး ခဲ့ပါတယ္။ ရန္ကုန္ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ သာသနာရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ ပုသိမ္ဂိုဏ္းအုပ္ သာသနာနဲ႕ ေတာင္ငူ၊ မႏၲေလးဂိုဏ္းခ်ဳပ္ သာသနာရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ က်ိဳင္းတံု ဂိုဏ္းအုပ္သာသနာနဲ႕ ျမစ္ႀကီးနား ဂိုဏ္းအုပ္သာသနာ ဆိုၿပီး ခြဲျခားေပး ခဲ့ပါတယ္။

ေနာက္ပိုင္းမွာ ရန္ကုန္ကေန ျပည္သာသနာကို ၁၉၆၁ နဲ႕ ေမာ္လၿမိဳင္ကို ၁၉၉၃ မွာ ေမြးထုတ္ေပး ခဲ့သလို၊ ေတာင္ငူ ကေန ၁၉၆၁ မွာ ေတာင္ႀကီး နဲ႕ ၁၉၈၈ မွာ လြိဳင္ေကာ္ တို႕ကို ေမြးထုတ္ေပးခဲ့ ျပန္ကာ၊ က်ိဳင္းတံု က လား႐ႈိးကို ၁၉၇၅ မွာ ခြဲေပးၿပီး၊ မႏၲေလးက ဟားခါးကို ၁၉၉၂ မွာ ခြဲေပးခဲ့ပါတယ္။ ျမစ္ႀကီးနားမွ ဗန္းေမာ္သာသနာကို ၂၀၀၆ ျပည့္ႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ ၂၈ ရက္မွာ ခြဲေပးခဲ့ၿပီး၊ ရန္ကုန္က ဖားအံသာသနာကို ၂၀၀၉ ျပည့္ႏွစ္၊ ဇန္ႏၵ၀ါရီလ ၂၂ ရက္ႏွင့္ ဟားခါးက ကေလးသာသနာကို ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္၊ ဇြန္လ ၂၉ ရက္ မွာ အသီးသီး ခြဲေပးခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၈ မွာေတာင္ႀကီးက Archdiocese အျဖစ္တိုးျမႇင့္ သတ္မွတ္ခံ ရတဲ့အတြက္ အခုလက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဂိုဏ္းခ်ဳပ္သာသနာႀကီး (၃) ခုနဲ႕ ဂိုဏ္းအုပ္ သာသနာ (၁၃) ခု၊ စုစုေပါင္း (၁၆) ခုရွိေနတာပါ။

Credit: original writer
ဗဟုသုတ​ေက်းရြာ
credit : Knowledge Village KV

============================

✤ ခရစ်ယာန်ဘာသာ ✤ 

-----------------------------

မူလအစမှာ ဂျုးဘာသာမှစတင်ခဲ့သည်။ ဂျူးလူမျိုးတို့သည် မောရှေ၏ ပညတ်တရား (၁၀) ပါးကို အခြေခံပြီး က္ကုသရေလ ဟုခေါ်သော အစ္စရေးလူမျိုး များကိုးကွယ်သည့် ဘုရားဖြစ်သည်။ ခရစ်တော် သခင်ယေရှု ဖွားမြင်ပြီးပြီး၊ ဘုရားသခင်သည် လူ့အသွင်ဖြင့် ကမ္ဘာလောကသို့ ကြွလာခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ကြေငြာခဲ့ရာတွင် ဂျူးလူမျိုးများက လက်မခံနိုင်ပဲ သခင်ယေရှုကို ကားတိုင်ပေါ် တင်သတ်ရန် ရောမ အာဏာပိုင်များကို တောင်းဆိုကာ အသေသတ်ခဲ့သည်။ သခင်ယေရှု သေလွန်ပြီး ၃ ရက်မြောက်တွင် ကျမ်းစာ လာသည်အတိုင်း အလောင်းတော် ပျောက်ဆုံးသွားပြီး ရှင်ပြန်ထမြောက်ကာ ရက် ၄၀ လုံး ထွက်ပြေးပုန်းရှောင် သွားသော တမန်တော်များကို ကိုယ်ထင်ပြသခဲ့ပြီး လူပေါင်းများစွာ ရှေ့တွင် ကောင်းကင်ဘုံသို့ ဈန်ပျံ ကြွသွားခဲ့သည်။ ထို့နောက်ပိုင်းတွင် သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ် (Holy Spirit) ကျန်ရစ်ခဲ့ပြီး ခရစ်ယန်များသည် ၃ ပါးတစ်ဆူအဖြစ်၊ ဘုရာသခင် (ခမည်းတော်)။ သခင်ယေရှု (သားတော်) နှင့် သန့်ရှင်းသော ဝိညာဉ်တော် (၃)ပါးကို တဆူတည်းအဖြစ် သတ်မှတ် ကိုးကွယ်ကြသည်။

ခရစ်ယန်ဘာသာတွင် ဘုရားသခင်၏ ဝိညာဉ်တော် မှုတ်သွင်းပြီး လူသားများအား ရေးသားစေသည့် သမ္မာကျမ်း ကို ဘုရားသခင်၏ ပြောစကားအဖြစ် မှတ်ယူထားကြသည်။ သခင်ယေရှု မမွေးဖွားမီက ရေးသားခဲ့သော ကျမ်းများကို ဓမ္မဟောင်းကျမ်း ဟုခေါ်ပြီး၊ သခင်ယေရှု မွေးဖွားခြင်း (Christmas) နောက်ပိုင်း ရေးသားသော ကျမ်းများကို ဓမ္မသစ်ကျမ်း ဟုခေါ်သည်။ အပါတ်စဉ် တနင်္ဂနွေနေ့ကို ဥပုဒ်နေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ကာ စုပေါင်းကိုးကွယ် ဝတ်ပြုကြသည်။ ဂိုဏ်အမျိုးမျိုး ရှိသည့်အနက် ရိုမန်ကက်သလစ် နှင့် ပရိုတက်စတင့် ၂မျိုးသည် အဓိက ကွဲပြားသော ဂိုဏ်းနှစ်ခုဖြစ်သည်။ ဂိုဏ်များသည် Doctrine ဟုခေါ်သော ကျင်ဝတ်၊ ကျင့်ထုံးနှင့် အယူအဆများ အနည်းနှင့်အများ ကွဲပြားကြသည်။

ရိုမန်ကတ်သလစ် တွင် ဘုန်တော်ကြီး ပုပ်ရဟန်းမင်း ကို ဦးသျှောင်အဖြစ် ထားပြီး ဗဟိုဦးစီးစနစ် ဆန်သော စနစ်ဖြစ်သည်။ ရိုမန်ကတ်သလစ် ဘုန်းတော်ကြီးများတွင် ဘရားသာ၊ ဖာသာ၊ မာသာ (Father, Mother) စသဖြင့် ဘုန်းတော်ကြီးများကို ခေါ်ဆိုပြီး မြန်မာဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီးများကဲ့သို့ ငယ်စဉ်ကတည်းက လုံးဝ အိမ်ထောင်မရှိသော လူပျို၊ အပျိုများဖြစ်သည်။ အိမ်ထောင်ကျ သွားပါက ဘုန်းတော်ကြီးဘဝမှ ထွက်ရသည်။ ပရိုတက်စတင့် ဂိုဏ်းဝင်သော မက်သဒစ် (Methodist)၊ ဘက်သဒစ် (Baptist)၊ အင်ဂလိကန် (Englican)၊ လူသာရီယန် (Lutherian) စသည်တို့မှ ဘုန်တော်ကြီးများမှာ အိမ်ထောင်ပြုခွင့် ရှိသည်။

ပရိုတက်စတင့် ခရစ်ယာန် ဘာသာဝင်များ တနင်္ဂနွေ ဘုရားဝတ်ပြုခြင်းတွင် ဓမ္မသီချင်း သီဆိုချီးမွမ်းခြင်၊ ဆုတောင်းခြင်း၊ အလှူငွေကောက်ခံခြင်း၊ သံစုံသီချင်း သီဆိုတီးမှုတ်ခြင်း၊ သမ္မာကျမ်းစာ ဖတ်ရွတ်ခြင်း၊ စသည့် အစီအစဉ်များ တရားဒေသနာ (Sermon) ဟောကြားခြင်းဖြင့် အဆုံးသတ်ကြသည်။ ခရစ်တော် လက်ဝါးကပ်တိုင် ပေါ်တွင် အသေခံခြင်းသည် ယုံကြည်သူ ခရစ်ယာန်များကို အပြစ်မှ လွှတ်ခြင်း အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ပွဲတော်ပေးခြင်း (မုန့်နှင့်စပျစ်ရည် သုံးဆောင်ခြင်း)ကို အများအားဖြင့် တစ်လတစ်ကြိမ်ခန့် ပြုလုပ် ဝတ်ပြုလေ့ရှိသည်။ ရိုမင်ကတ်သလစ် ဘာသာဝင်များတွင် မြန်မာ ဗုဒ္ဓဘာသာ များကဲ့သို့ အလွတ်ရွတ်ဖတ်ခြင်း များစွာရှိပြီး၊ ဘုန်းတော်ကြီးများလည်း တရားထိုင်ခြင်း (Meditation) များ လုပ်ဆောင်ကြသည်။

ခရစ်ယာန် ဘာသာရေး ပွဲလမ်းသဘင်များတွင် သခင်ယေရှု မွေးဖွားခြင်း အထိမ်းအမှတ် ခရစ်စမတ်ပွဲတော်၊ (Christmas) သခင်ယေရှု ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်း အီစတာပွဲတော်(Good Friday and Easter Sunday)၊ သန့်ရှင်းသော ဝိညာဉ် ဆင်းသက်ခြင်း ပင်တေကုတ္တေပွဲ (Pentecost) စသည်တို့ဖြစ်ကြသည်။

ခရစ်ယာန်
------------
“သခင်ယေရှုကို ခရစ်တော်အဖြစ် ယုံကြည်သက်ဝင်သူ (သို့) သခင်ယေရှု၏ သွန်သင်သော တရားကို လိုက်လျှောက်သောသူ ” တို့ကို ခရစ်ယာန်ဖြစ်သည်ဟု Webster’s Dictionary က အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆို ထားပါသည်။ ခရစ်ယာန်ဟူသည် မည်သို့သော အရာဖြစ်သည် ဟူသောအချက်မှ အစပြုရန် အလွန်သင့်တော်သည်။ သို့မဟုတ် တခြား လောကီပိုင်း ဆိုင်ရာ အနက်ဖွင့်သည့် နည်းတူ ခရစ် ယာန်ဟူသော စကားလုံးကို သမ္မာတရား ဖော်ပြချက်နှင့် မကိုက်ညီပဲ မှားယွင်းစွာ ဖော်ပြနိူင်ပါသည်။

ခရစ်ယာန်ဟူသော စကားလုံးကို ဓမ္မသစ် ကျမ်းထဲတွင် သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် တွေ့ရှိနိူင်သည်။ (တ၊ ၁၁း၂၆၊ ၂၆း၂၈၊ ၁ပေ၊ ၄း၁၆)။ သခင်ယေရှု၏ နောက်လိုက် တပည့်တော်တို့၏ အကျင့်စရိုက်၊ အပြုအမူ၊ အပြောအဆိုတို့သည် ခရစ်တော်နှင့် တူသောကြောင့် အန္တိအုတ်မြုံ့တွင် သူတို့ကို “ ခရစ်ယာန်များ “ ဟု ပထမအကြိမ် ခေါ်ခဲ့ပါသည် (တ၊ ၁၁း၂၆)။ မယုံကြည်သူတို့က ယုံကြည်သူတို့ကို နောက်ပြောင်သော သဘောမျိုးဖြင့် ခရစ်ယာန်များဟု ခေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အဓိပ္ပါယ်သည် “ ခရစ်တော်ပိုင်ဆိုင် သောအဖွဲ့ ” သို့ “ ခရစ်တော်၏ နောက်လိုက်သူများ ” ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် Webster’s Dictionary ထဲတွင် ဖော်ပြထားသော အနက် ဖွင့်ဆိုချက်နှင့် ညီညွှတ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံ ကက်သလစ်သာသနာ သမိုင်းကြောင်း
---------------------------------------------------------
မြန်မာနိုင်ငံကို ကက်သလစ်သာသနာ စတင်ဝင်ရောက် လာတာဟာ သာသနာပြု ပုဂ္ဂိုလ်တွေ အားဖြင့် မဟုတ်ပါဘူး။

ပုဂံခေတ် နရသီဟပတေ့မင်း လက်ထက် (မြန်မာသက္ကရာဇ် - ၆၄၆) ခရစ်နှစ် အေဒီ-၁၂၈၅ မှာ တရုတ်ဘုရင် ကူဗလိုင်ခန်က ပုဂံကို ကျူးကျော်စစ် ဆင်နွှဲခဲ့တယ်။ အဲဒီနောက်ပိုင်း ကျန်စစ်သား ဥမင်ရဲ့ အတွင်းဘက်နံရံ တစ်နေရာမှာ ခရူစူး အမှတ်အသား တွေနဲ့ တန်ဆာဆင်ထားတဲ့ ပဒုမ္မာကြာပွင့် တစ်ပွင့်ပုံကို ယခုတိုင် တွေ့ရှိ ရပါတယ်။

သာသနာပြုများ မရောက်လာခင် ဘာသာဝင်အချို့ အရင်ဦးစွာ ရောက်နှင့်ခဲ့ကြပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၄၉၆ မှာ ပဲခူးကို ရောက်ရှိခဲ့တဲ့ အီတလီ နိုင်ငံ ဂျင်နိုဝါ (Genoa) မြို့က Hieronimo ဆိုတဲ့ ကုန်သည်တစ်ဦးရဲ့ မှတ်တမ်းအရ ပဲခူးမြို့မှာ နေစဉ် ကွယ်လွန်သွားတဲ့ သူ့ရဲ့ မိတ်ဆွေကို ဘုရားကျောင်းပျက် တစ်ခုထဲမှာ သင်္ဂြိုလ်ခဲ့ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

အေဒီ ၁၄၉၇ ခုနှစ် Vasco di Gama က Good Hope အငူကို ရှာဖွေတွေ့ရှိ ပြီးတဲ့ နောက်ပိုင်းမှာတော့ ဥရောပတိုက်သား ကုန်သည်ပွဲစားတွေ အတွက် အာရှတိုက်သို့ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ဖို့ရာ စီးပွားရေးလမ်းကြောင်း ပွင့်သွားပါတယ်။ အာရှတိုက်ကို ရောက်လာတဲ့ ကုန်သည်တွေနဲ့ ကြေးစား စစ်သားတွေရဲ့ ဝိညာဉ်ရေး စောင့်ရှောက်မှုအတွက် အထူး တာဝန် ယူရတဲ့ Chaplain ခေါ်ဘုန်းတော်ကြီး တစ်ချို့လည်း ရောက်ရှိလာ ကြပါတယ်။

သူတို့ အာရှတိုက်ကို လာတာဟာ ဥရောပ တိုက်သားတွေရဲ့ ဝိညာဉ်ရေး စောင့်ရှောက်မှု အတွက်ပါပဲ။

Malacca မှာရှိနေတဲ့ St. Francis Xavier ဟာ ၁၅၄၈-ဇန်နဝါရီ-၂၀ နေ့စွဲနဲ့ သူ့ရဲ့ အထက်အကြီးအကဲ St. Ignatius ဆီကို ပဲခူး နိုင်ငံအတွက် သာသနာပြု အချို့စေလွှတ် ပေးသင့်ကြောင်း အစီရင်ခံ တင်ပြခဲ့ ပါတယ်။

သူတို့ရဲ့ Jesuit အသင်းဂိုဏ်းက ဘုန်းတော်ကြီးတွေဟာ ၁၆ ရာစု ကုန်ခါနီး မှာ ပဲခူးကို နှစ်ပါးတစ်တွဲ၊ နှစ်ပါးတစ်တွဲနဲ့ လေးပါး၊ ၁၇ ရာစု အစပိုင်းမှာ အင်းဝကို နှစ်ပါးရောက်ရှိ ခဲ့ကြတယ်လို့ သိရပါတယ်။

ကျွန်တော်တို့ မြန်မာ့သမိုင်းမှာ သင်ရတဲ့ ငဇင်္ကာဟာ လူဆိုး ဇာတ်လိုက်ပါပဲ။

သူရဲ့ ပေါ်တူကီနာမည်က Philip di Britto လို့ ခေါ်ပါတယ်။ တကယ်တော့ သူ မြန်မာနိုင်ငံကို ရောက်မလာခင် ကတည်းက ပေါ်တူဂီ စစ်သားတွေဟာ ရခိုင်ဘုရင်မင်း ဖလောင်း၊ မုတ္တမစား စောဗညား၊ တောင်ငူ ဘုရင် တပင်ရွှေထီးနဲ့ ဘုရင့်နောင်တို့ထံမှာ အမှုထမ်း ခဲ့ကြတယ် ဆိုတာ ဆရာကြီး ဦးဘသန်းရဲ့ ကျောင်းသုံးမြန်မာ ရာဇဝင်နဲ့ အခြေပြ မြန်မာနိုင်ငံရေးသမိုင်း ပထမတွဲတို့မှာ လေ့လာတွေ့ရှိ ရပါတယ်။ ငဇင်္ကာ ခေါ် ဒီဘရစ်တိုကတော့ ( မြန်မာသက္ကရာဇ် ၉၆၅) အေဒီ-၁၆၀၃ မှာ ရခိုင်ဘုရင် မင်းရာဇာကြီး လက်အောက်ခံအဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့ ပါတယ်။ ရခိုင်ဘုရင်က တောင်ငူဘုရင်ကို ခွင့်တောင်းပြီး ဒီဘရစ်တိုကို သူ့ရဲ့ ကိုယ်စား လှယ်အဖြစ် သံလျင်မှာ ထားပါတယ်။ နောက်ပိုင်း လူသူလက်နက် အင်အား တောင့်တင်း လာတဲ့အခါမှာ တောင်ငူဘုရင် ကိုရော ရခိုင်ဘုရင်ကိုပါ ထောင်ထားခြား နားရုံမက မုတ္တစားနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး တောင်ငူကို လုပ်ကြံခဲ့ပါတယ်။

တောင်ငူဘုရင် နတ်သျှင်နောင်ကို ဖမ်းဆီး၊ သံလျင်ကို ခေါ်သွားပြီး အရိပ်နေနေ အခက် ချိုးချိုး အလုပ်ကို ခရစ်ယာန် တစ်ဦးက လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဘာသာတရားရဲ့ အဆုံးအမ ဆိုတာ လိုက်နာကျင့်ကြံဖို့ ထားတာပါ။ မလိုက်နာ မကျင့်ကြံရင် မကိုးကွယ်တာနဲ့ အတူတူ ပါပဲ။ သမိုင်းကပေးတဲ့ သင်ခန်းစာ လို့ပဲ မှတ်ယူရမှာပေါ့။ ဒီသတင်းကို ကြားတဲ့အခါ မြန်မာ သက္ကရာဇ် ၉၇၅၊ (အေဒီ-၁၆၁၅) မှာ အင်းဝဘုရင် မဟာဓမ္မရာဇာ (ခေါ်) အနောက်ဖက်လွန်မင်းက သံလျင်ကို စုံဆင်းပြီး ဝန်းရံပါတယ် သံလျင်ကို ရတဲ့အခါ နတ်သျှင်နောင်နဲ့ ဒီဘရစ်တိုကို ကွပ်မျက်၊ ပေါ်တူဂီ စစ်သုံ့ပန်း (၄၀၀၀) ကျော်ကို ဖမ်းဆီးပြီး အင်းဝကို ခေါ်ဆောင်သွားပါတယ်။ အနောက်ဖက်လွန်မင်းကို ဆက်ခံတဲ့ သာလွန်မင်း လက်ထက်မှာတော့ စစ်မှုထမ်းဖို့ တစ်ချို့ကို ချန်ထားပြီး ကျန်တဲ့သူတွေကို ချင်းတွင်းမြစ် အရှေ့ဖက် ကမ်းမှာရှိတဲ့ ပရိမ္မရွာကို ပို့ပါတယ်။
အဲဒီနောက် ချင်းတွင်းမြစ်နဲ့ မူးမြစ်ကြား တဝိုက်က ရွာတွေမှာ မိမိတို့ ဘာသာကို လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ပြီး အခြေချ နေထိုင်ခဲ့စေကြောင်း၊ ၁၉၂၉ ခုနှစ် ထုတ် EG. Harvey ရဲ့ Outline of Burmes History ဆရာကြီး ဦးဘသန်းရဲ့ ကျောင်းသုံး မြန်မာရာဇဝင်နဲ့ ၁၉၄၁ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ လထုတ် The Voice Catholic magzine တို့မှာ တွေ့ရပါတယ်။

အဲဒီကစပြီး ဘုရင်ဂျီရွာတွေ ပေါ်ပေါက်လာ ပါတယ်။ သက္ကရာဇ် ၁၁၁၇၊ (အေဒီ-၁၇၅၆ )ခုနှစ်မှာ မွန်တွေကို ကူညီဖို့ သံလျင်ကို ရောက်လာတဲ့ ပြင်သစ် စစ်သင်္ဘော နှစ်စီးကို အလောင်းဘုရားက အနိုင်ရလိုက်ပြီး ပြင်သစ် စစ်သုံ့ ပန်းတွေကို ဘုရင်ဂျီ ရွာတွေဆီ ပို့လိုက်ကြောင်း ကက်သလစ် ရာဇဝင်မှာရော ကျောင်းသုံး မြန်မာရာဇဝင်မှာပါ တွေ့ရ ပါတယ်။

ကက်သလစ်ဆရာတော ်ဘီဂမ်းဒက်၊ နှစ်ခြင်းဆရာ ယုဒဿန်၊ သမိုင်းပါမောက္ခ GE. Hall ဆရာ ဦးဘသန်းနဲ့ ဦးကောင်းတို့ရဲ့ အဆိုအရ "ဘုရင်ဂျီ" ဆိုတာ ဥရောပတိုက်သား၊ အထူးသဖြင့် ပေါ်တူဂီ လူမျိုးများကို အရှေ့တိုင်းသားတွေက ခေါ်ဝေါ်သုံးနှုန်းတဲ့ စကားလုံးပါ။ သမိုင်းဆရာ ဗီဗီယန်းဘ ကတော့ ဘုရင်ဂျီဆိုတာ "ဘုရင်ရဲ့ မိတ်ဆွေ" လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ စကားလုံးကနေ သံစဉ်ပြောင်း လာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ကက်သလစ် အသင်းတော်ရဲ့ ရာဇဝင်အရ သံလျင်ကနေ အင်းဝကို ပို့ခံရတဲ့ထဲမှာ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ Jesuit ဂိုဏ်းဝင် ဘုန်းကြီး Manuel De Fonseca နဲ့ နောက်ထပ် ရောက်လာတဲ့ ဘုန်းတော်ကြီး Denis Atumes တို့ဟာ အင်းဝ၊ နဘတ်၊ လက်ယာတော် ချောင်းဦး၊ တပရင်း ကျွန်းတော၊ မုဆိုးဘို ရွှေဘို၊ အလံ ဟံလင်း၊ ဆီကိမ် သစ်ဆိမ့်နဲ့ စဉ့်ကွင်း စဉ့်ကူး တို့မှာရှိတဲ့ ဘုရင်ဂျီ ဘာသာဝင်တွေကို ကြည့်ရှုစောင့်ရှောက် ခဲ့ရတယ် လို့ ဆိုပါတယ်။ သာလွန်မင်းလက်ထက် ထပ်မံ ပြောင်းရွေ့ရာမှာတော့ ချောင်းရိုးရွာ၊ ချမ်းသာရွာ၊ မုံလှရွာ၊ ချပ်သင်း၊ နဂါးဘို၊ လက်ပံကြီး၊ ပတွင်းစတဲ့ ရွာတွေ တိုးပွားလာကြောင်း ၁၉၆၀ ခုနှစ်မှာ စာပေဗိမာန်မှ ထုတ်ဝေတဲ့ မြန်မာ့ ရှေးဟောင်း သုတေသန အသင်းဂျာနယ်မှာ တွေ့ရပါတယ်။

ရွှေဘိုမြို့ အမှတ်(၆) ရပ်ကွက်၊ ချောင်းဦးမြို့ အောင်မင်္ဂလာ ရပ်ကွက်၊ ရေဦးမြို့နယ် ချမ်းသာရွာ၊ ခင်ဦးမြို့ နယ် မုံလှရွာ၊ တန့်ဆည်မြို့နယ် ချောင်းရိုးရွာတွေဟာ သမိုင်းဝင် ဘုရင်ဂျီ ရွာတွေပါ။ နောက်မှ တခြားမြို့ ရွာတွေမှာ တိုးပွားလာတာလဲ ရှိပါတယ်။ အေဒီ - ၁၇၁၉ ခုနှစ် ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ဧကဒသမမြောက် ကလဲမင်းကနေ တရုတ် ပြည် ကန်တုံမြို့ကို Rev. Msgr. Carlo Ambrogio Mezzabarba ဦးဆောင်တဲ့ ဘာသာရေး သံတမန်အဖွဲ့ တစ်ဖွဲ့ စေလွှတ်ခဲ့တယ်။ အဲဒီ ခေတ်က ရေကြောင်းခရီးနဲ့ (၆) လကြာခဲ့တယ်။ အခြေအနေအကြောင်း အမျိုးမျိုးကြောင့် လုပ်ငန်း မအောင်မြင်ခဲ့တဲ့ ဒီအဖွဲ့ဟာ ကပ္ပလီ ပင်လယ်ကို ဖြတ်ပြီး အပြန်ခရီး ဆက်ခဲ့ကြတယ်။

မြန်မာပြည်ကို ဖြတ်သွားခိုက်မှာ ပဲခူးမြို့တော်နဲ့အင်း၀ နေပြည်တော်မှာ ဘုရင်ဂျီ ဘာသာဝင်တွေ ရှိနေတာ နှစ်ပေါင်း(၁၅၀)ကျော်ကြာပြီ ဖြစ်ကြောင်း၊ သာသနာပြု ပုဂ္ဂိုလ်များလည်း လိုအပ်နေကြောင်း သိရတဲ့အတွက် သူတို့ရဲ့ အဖွဲ့ထဲက ဘာနာဘိုက်ဂိုဏ်းဝင် ဘုန်းတော်ကြီး Sigismondo Maria Calchi ကို ထားရစ်ခဲ့ပြီး၊ ပထမဦးဆုံး မြန်မာပြည် ကက်သလစ်သာသနာ ဦးစီးမှူး တာဝန်ခံအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၆၂ ခု၊ သြဂုတ်လထုတ် The Guradian စာစောင်မှာ Fr.Calchi ကို မြန်မာပြည် ကက်သလစ် သာသနာရဲ့ မုံညှင်းစေ့ အဖြစ် တင်စားပြီး ဖေါ်ပြ ထားပါတယ်။

အီတလီနိုင်ငံမှာ အေဒီ ၁၅၀၂-ကနေ ၁၅၃၉ထိ အသက်ရှင်ခဲ့တဲ့ ဘုန်းတော်ကြီး A.M. Zacharia ဆိုတာ ရှိခဲ့တယ်။ သူက နောက်ထပ် ဘုန်းတော်ကြီး (၂) ပါးနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး ၁၅၃၃ မှာသာသနာပြု အသင်းဂိုဏ်းတစ်ခု တည်ထောင်ခဲ့ပါတယ်။ သူတို့ အသင်းဂိုဏ်းရဲ့ ဗဟိုဌာနကို မီလန်မြို့က St. Barnabas ဘုရားကျောင်းမှာ ဖွင့်လှစ် ခဲ့တဲ့အတွက် အဲဒီ ဘုရားကျောင်းရဲ့ ဘွဲ့အမည်ကို အစွဲပြုပြီး Barnabite အသင်းဂိုဏ်းလို့ ခေါ်တာဖြစ်ပါတယ်။

အေဒီ-၁၈၉၇ မှာ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး တေရသမြောက် လေအိုကနေ Fr. A.M. Zacharia ကို ရဟန္တာ တင်မြှောက် ခဲ့ပါတယ်။ ခုချိန် ထိ သူ့ရဲ့ အလောင်းတော်ဟာ မပုပ်မသိုးဘဲ ရှိနေ ပါသေးတယ်။ အဲဒီ ရဟန္တာရဲ့ ပွဲနေ့ကတော့ ဇူလိုင် (၅) ရက်နေ့ပါ။

Fr.Calchi က သာသနာ ပြန့်ပွားရေး ဌာနချုပ်က စေလွှတ်လိုက်တဲ့ Fr.Vittoni နဲ့လက်တွဲပြီး သာသနာပြု လုပ်ငန်းတွေ စတင်ဆောင်ရွက် ခဲ့ပါတယ်။ အင်းဝဘုရင် တနင်္ဂနွေမင်း ကလည်း ကြည်ဖြူစွာ ခွင့်ပြုရုံမက ဘုရားကျောင်း ဆောက်ဖို့ပါ ဘဏ္ဍာတော်ထဲကနေ လှူဒါန်းခဲ့ ပါသေးတယ်။

အေဒီ-၁၇၃၀ ခုမှာတော့သာသနာ ပြန့်ပွားရေး ဌာနချုပ်အတွက် ရဟန်းတော်များ ရှားပါးမှုကြောင့် အခက်အခဲ ရှိလာပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဘာနာဘိုက် ဘုန်းတော်ကြီး ဂါလီဇီယားကို ဆရာတော် သိက္ခာတင်ပေးပြီး မြန်မာပြည် သာသနာတော်မှာ လုပ်ဆောင်စရာ ရှိသမျှကို အသင်းဂိုဏ်းကြီးရဲ့ လက်ထဲ အပြည့်အ၀ အပ်နှင်းပေး လိုက်ပါတယ်။ အဲဒီကစပြီး ဘာနာဘိုက် ဘုန်းတော်ကြီးတွေ မြန်မာပြည်ကို တစ်ဖွဲ့ပြီးတစ်ဖွဲ့ ရောက်လာ ကြပါတယ်။

ဗုဒ္ဓဘာသာနဲ့တကွ မြန်မာစာပေ၊ ယဉ်ကျေးမှု ဓလေ့ထုံးစံ စတာတွေကို လေ့လာခဲ့ကြပြီး မြန်မာနိုင်ငံသားတွေနဲ့ တစ်သားတည်း နေထိုင်ခဲ့ကြ ပါတယ်။ အေဒီ-၁၇၅၀ ခုနှစ် သံလျင်မှာ ဘုရားကျောင်း တည်ဆောက် ခဲ့ပါတယ်။ ပဲခူးနဲ့အင်း၀ ဆင်နွှဲတဲ့ စစ်ပွဲတစ်ခုမှာ ပျက်စီးသွားပြီး တံတိုင်း၊ နံရံနဲ့အုတ်ရိုးတွေတော့ ခုထိ ရှိပါသေးတယ်။ အထောက်အထား ပြနိုင်တဲ့ ရှေးအကျဆုံး ဘုရားကျောင်းလို့ ဆိုရမှာပါ။

ထူးထူးခြားခြား မှတ်တမ်းတင် လောက်တာကတော့ မြန်မာအက္ခရာ ခဲစာလုံးကို စမ်းသပ် တီထွင်ပြီး အေဒီ-၁၇၇၆ Pope PiusVI လက်ထက် ရောမားမြို့မှာ ပထမဆုံး အောင်မြင်စွာ ပုံနှိပ် နိုင်ခဲ့တာပါ။ ဆရာတော် Percoto ဆိုရင် ပိဋိကတ် (၃) ပုံထဲက တချို့ကို Italian လို ဘာသာပြန်ဆို နိုင်ခဲ့ပါတယ်။

စာပေတင်မကဘူး သာသနာအတွက် သမိုင်းတင်ခဲ့တာလည်း ရှိပါသေးတယ်။ အေဒီ-၁၇၇၀ ခုနှစ် မုံလှရွာမှာ ပထမဆုံး ရဟန်းဖြစ်သင် ကျောင်းကို ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး ၁၇၉၃ မှာတော့ မြန်မာ တိုင်းရင်းသားထဲက ပထမဦးဆုံး ရဟန်းတော် (၃)ပါးကို မွေးထုတ် ပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ သူတို့ကတော့ ချမ်းသာရွာ ဇာတိ Fr. Joseph မောင်မောင်ကြီး၊ ချောင်းရိုးသား Fr. Andrew မောင်ကိုး နဲ့ ရန်ကုန်က Fr. Ignatius di Britto တို့ ဖြစ်ပါတယ်။

အေဒီ-၁၇၈၉ နောက်ပိုင်း ပြင်သစ်တော်လှန်ရေးကြီး ပေါ်ပေါက်လာပြီး ဥရောပတစ်ခွင်ကို ကူးစက်ပျံ့ နှံ့ သွားခဲ့ပါတယ်။ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးနဲ့တကွ ရောမမြို့တော်ကြီးပါ နပိုလီယံ လက်အောက်ကို ကျရောက်ခဲ့ ရပါတယ်။ ဘာနာဘိုက် အသင်းဂိုဏ်းကြီး မှာလည်း ပျက်စီး ဆုံးရှုံးမှုတွေနဲ့အတူ လူအင်အား နည်းပါး သွားတဲ့အတွက် မြန်မာပြည် သာသနာကို ဆက်ပြီး တာဝန်မယူ နိုင်ကြတော့ပါဘူး။ ဘာနာဘိုက် အသင်းဂိုဏ်းအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို အေဒီ-၁၇၂၂ ကနေ ၁၈၃၀ ထိဆိုတော့ (၁၀၈) နှစ် တာဝန်ယူခဲ့ ကြပါတယ်။ လူဦးရေ အနေနဲ့ဆိုရင် ဆရာတော် တင်မြှောက်ခံ ရတာဟာ (၆) ပါး၊ ဘုန်းတော် ကြီးက (၂၇) ပါး၊ အဲဒီအထဲမှာ (၄) ပါးက လမ်းမှာတင် မုန်တိုင်းမိပြီး သင်္ဘောပျက်ကာ ပျံလွန်တော်မူ ခဲ့ပါတယ်။ ကိုရင်ကြီးက (၂) ပါးနဲ့ တိုင်းရင်းသား ရဟန်းတော် (၂) ပါးကလည်း သူတို့ အသင်းဂိုဏ်းမှာ သစ္စာခံ ယူခဲ့တဲ့အတွက် စုစုပေါင်း (၃၁) ပါး ဖြစ်တယ်။

အသေးစိတ် သိချင်တယ်ဆိုရင် တော့ Fr. A ကိုလေး (မုံလှ) ရေးသား ပြုစုထားတဲ့ "အင်းဝရောက် ခြေရာများ" စာအုပ်မှာ ဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်။

အေဒီ-၁၈၄၂မှာ သာသနာပြန့်ပွားရေး ဌာနချုပ်က Oblates လို့ခေါ်တဲ့ မာရီးယား သခင်မဂိုဏ်းကို တာဝန်လွှဲပြောင်း ပေးအပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီအချိန်မှာ အင်္ဂလိပ်မြန်မာ စစ်ပွဲတွေ ဖြစ်ပွားနေတာရယ်၊ သူတို့ အသင်းဂိုဏ်းမှာ ရဟန်းတော်တွေ မလုံလောက်တော့ တာရယ်ကြောင့် ၁၈၅၆ ထိပဲ တာဝန်ယူနိုင် ခဲ့ပါတယ်။

သူတို့ရဲ့ ဖိတ်ကြားချက်အရ ၁၈၄၇-ခုနှစ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံကို St.Joseph သီလရှင် အသင်းဂိုဏ်း စတင် ရောက်ရှိ လာခဲ့ပါတယ်။

၁၈၅၂ ခုနှစ် ဒုတိယ အင်္ဂလိပ်မြန်မာ စစ်ပွဲအပြီး စစ်ပြေငြိမ်းရေး စာချုပ်ချုပ်ဆိုရာမှာ မင်းတုန်းမင်းကြီးရဲ့ စေခိုင်း ချက်အရ Fr. Abbona နဲ့ Fr. Tarolli တို့ဟာ မြန်မာ သံတမန်တွေဖက်က ပါဝင်ကူညီ ခဲ့ရကြောင်း ၁၉၆၃ ခုနှစ် မေလ ထုတ် The Guardian စာစောင်မှာ သမိုင်း ဆရာ Vivian Ba က ဖော်ပြထားပါတယ်။

ပြင်သစ်နိုင်ငံ ပါရီမြို့ အခြေစိုက် နိုင်ငံခြား သာသနာပြု အသင်းဂိုဏ်းပေါ့။ ပြင်သစ် စာလုံးနဲ့ အတိုကောက် MEP လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ပထမဆုံး ကြွရောက်လာ တာကတော့ မြန်မာသမိုင်း လေ့လာသူတွေ ကြားမှာ လူသိများတဲ့ ဆရာတော်ကြီး Paul Ambrose Bigandat ပါပဲ။

သူ့ကို ဘာကြောင့် လူသိများတာလည်း ဆိုရင် မင်းတုန်းမင်းကြီးက ဆရာတော်ကြီးကို အင်မတန် ခင်မင်ရင်းနှီးပြီး သာသနာတော်အတွက် အကူအညီတွေ ပေးခဲ့သလို၊ မင်းညီမင်းသားတွေကို အင်္ဂလိပ်စာနဲ့ သိပ္ပံဘာသာရပ်တွေ သင်ယူဖို့ ဆရာတော်ကြီးက စီစဉ်ပေး ခဲ့ပါတယ်။ ဆရာတော်ကြီးက ဗုဒ္ဓဘာသာ ရဟန်းတော်တွေနဲ့ တွေ့ဆုံ၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကျမ်းဂန်တွေကို လေ့လာပြီး ရှင်ဂေါတမ အကြောင်းကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာနဲ့ ရေးသားခဲ့ပါတယ်။ ဥရောပတိုက်သား တွေကို ဗုဒ္ဓဘာသာနဲ့ မိတ်ဆက် ပေးလိုက်တယ် ဆိုပါတော့။ ပညာရေးအတွက်လည်း ၁၈၅၈-ခုနှစ် မှာ Da Lasalle ကိုရင်ကြီးတွေကို ဖိတ်ကြားပြီး စာသင်ကျောင်းတွေ ဖွင့်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာ နိုင်ငံကို (၃) ပိုင်းပိုင်းပြီး သာသနာပြုလုပ်ငန်း တာဝန်တွေ ခွဲစေဖို့ရာ သူကပဲ တင်ပြခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါကြောင့် သာသနာပြန့်ပွားရေးဌာနချုပ်က ၁၈၇၀ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၈ ရက်နေ့မှာ မြန်မာနိုင်ငံကို Vicariate Apostolate လို့ခေါ်တဲ့ သာသနာ အထူးနယ်မြေ တွေအဖြစ် ခွဲခြားသတ်မှတ် ပေးခဲ့ပါတယ်။

တောင်ငူကို အခြေပြုပြီး မြန်မာနိုင်ငံ အရှေ့ဖက်ခြမ်းကို ဆရာတော် Biffi က တာဝန်ယူရသလို အထက်မြန်မာ နိုင်ငံကိုတော့ ဆရာတော် ဘူးဒွန်းက တာဝန်ယူ ရပါတယ်။ ဆရာတော် ဘီဂန်းဒက်ကတော့ အောက်မြန်မာပြည်ကို တာဝန်ယူပါတယ်။

တခြား သာသနာပြု အသင်းဂိုဏ်းတွေကိုလည်း ဖိတ်ခေါ်ခဲ့ရပါတယ်။ တောင်ကြီး၊ ကျိုင်းတုံဒေသကို Italy နိုင်ငံက PIME (ခေါ်) နိုင်ငံရပ်ခြား သာသနာပြု အသင်းဂိုဏ်းက လာရောက်ခဲ့သလို၊ ကချင်ပြည်နယ်ကိုတော့ Ireland နိုင်ငံက St. Columban အသင်းဂိုဏ်းက လာရောက် သာသနာပြုခဲ့ ကြပါတယ်။ ပုသိမ်၊ ရန်ကုန်၊ မန္တလေးနဲ့ ချင်းတောင်ကိုတော့ MEP အဖွဲ့ကပဲ ဆက်ပြီး တာဝန်ယူပါတယ်။

ဘာသာရေးတင်မကဘူး၊ ပညာရေးအတွက်လည်း ကျောင်းသုံး စာအုပ်တွေ၊ အဘိဓာန်တွေ၊ ဘာသာပြန်စာပေနဲ့ ကျမ်းအမျိုးမျိုးကို ပုံနှိပ်ထုတ်ေ၀ ခဲ့ပါတယ်၊ နောက်ထပ်လည်း ဆရာတော်တွေဟာ သူတော်စဉ်ဂိုဏ်းတွေကို ဖိတ်ကြားပြီး အားဖြည့်ခဲ့ပါတယ်။

၁၈၆၇ ခုနှစ်မှာ ကောင်းသော သိုးထိန်း သီလရှင်ဂိုဏ်းဟာ ရန်ကုန်မှာ အမျိုးသမီး ကျောင်းဖွင့်တယ်၊ ၁၈၇၄-မှာ တိုင်းရင်းသူတွေချည်း ပါဝင်တဲ့ St.Francis Xavier သီလရှင် ဂိုဏ်းကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး၊ ၁၈၈၉ ခုနှစ်မှာ Franciscan သီလရှင်တွေဟာ မန္တလေး မနော်ရမန်မှာ အနာကြီးရောဂါ သည်တွေအတွက် ဆေးရုံ ဖွင့်ခဲ့ပါတယ်။

၁၉၁၆ မှာတော့ ကရုဏာရေး သီလရှင်တွေဟာ ကျိုင်းတုံ နောင်ကန်မှာ အဲဒီလိုဆေးရုံ ထပ်ဖွင့်ခဲ့ပါတယ်။ ဆပ်ဖြေခြင်းအသင်း ဂိုဏ်းက ၁၈၉၅-ခုနှစ် မှာ မိဘမဲ့ကျောင်းကို တောင်ငူသာသနာ လိပ်သိုမှာ ဖွင့်ခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၂၉ မှာ (FSAG) စိန်အလွိုက်ရှက်စ် သီလရှင် အသင်းဂိုဏ်း ရောက်ရှိလာပြီး၊ (SDB) ဆိုတဲ့ ဆလေးရှင်းအသင်းဂိုဏ်း က ၁၉၃၉-ခုနှစ်ကနေ လက်သမားလုပ်ငန်း၊ ပုံနှိပ်လုပ်ငန်းနဲ့ ဖိနပ်ချုပ် လုပ်ငန်းတွေကို တည်ထောင်ဦးစီး ခဲ့ကြပါတယ်။ ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်း၊ လူအိုရုံ၊ မိဘမဲ့ဂေဟာ စတဲ့ လူမှုရေးနဲ့ကရုဏာရေး လုပ်ငန်းတွေကိုလည်း အသင်းဂိုဏ်း အသီးသီးက တွဲဖက်လုပ်ဆောင် ခဲ့ကြပါတယ်။ Missios School လို့ခေါ်တဲ့ သာသနာပြုကျောင်းတွေဟာ အဲဒီခေတ်မှာ ပေါ်ထွက် ခဲ့တာပါ။

နေရာအနှံ့အပြားမှာ ဘာသာဝင် ဦးရေ တိုးပွားများပြား လာတာနဲ့ အမျှ သက်ဆိုင်ရာ ဆရာတော်တွေက အစီရင်ခံ တင်ပြကြတဲ့အတွက် သာသနာ ပြန့်ပွားရေး ဌါနချုပ်ကနေ ၁၉၅၅ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁ ရက်နေ့ မှာ ရန်ကုန်နဲ့ မန္တလေးကို Vicariate Apostolate (ခေါ်) အထူးဒေသအဖြစ် ကနေ Archdiocese (ခေါ်) ဂိုဏ်းချုပ်သာသနာကြီး နှစ်ခုအဖြစ် တိုးမြှင့် သတ်မှတ်ပေး ခဲ့ပါတယ်။ ရန်ကုန်ဂိုဏ်းချုပ် သာသနာရဲ့ လက်အောက်မှာ ပုသိမ်ဂိုဏ်းအုပ် သာသနာနဲ့ တောင်ငူ၊ မန္တလေးဂိုဏ်းချုပ် သာသနာရဲ့ လက်အောက်မှာ ကျိုင်းတုံ ဂိုဏ်းအုပ်သာသနာနဲ့ မြစ်ကြီးနား ဂိုဏ်းအုပ်သာသနာ ဆိုပြီး ခွဲခြားပေး ခဲ့ပါတယ်။

နောက်ပိုင်းမှာ ရန်ကုန်ကနေ ပြည်သာသနာကို ၁၉၆၁ နဲ့ မော်လမြိုင်ကို ၁၉၉၃ မှာ မွေးထုတ်ပေး ခဲ့သလို၊ တောင်ငူ ကနေ ၁၉၆၁ မှာ တောင်ကြီး နဲ့ ၁၉၈၈ မှာ လွိုင်ကော် တို့ကို မွေးထုတ်ပေးခဲ့ ပြန်ကာ၊ ကျိုင်းတုံ က လားရှိုးကို ၁၉၇၅ မှာ ခွဲပေးပြီး၊ မန္တလေးက ဟားခါးကို ၁၉၉၂ မှာ ခွဲပေးခဲ့ပါတယ်။ မြစ်ကြီးနားမှ ဗန်းမော်သာသနာကို ၂၀၀၆ ပြည့်နှစ်၊ သြဂုတ်လ ၂၈ ရက်မှာ ခွဲပေးခဲ့ပြီး၊ ရန်ကုန်က ဖားအံသာသနာကို ၂၀၀၉ ပြည့်နှစ်၊ ဇန်န္ဒဝါရီလ ၂၂ ရက်နှင့် ဟားခါးက ကလေးသာသနာကို ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်၊ ဇွန်လ ၂၉ ရက် မှာ အသီးသီး ခွဲပေးခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၉၈ မှာတောင်ကြီးက Archdiocese အဖြစ်တိုးမြှင့် သတ်မှတ်ခံ ရတဲ့အတွက် အခုလက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဂိုဏ်းချုပ်သာသနာကြီး (၃) ခုနဲ့ ဂိုဏ်းအုပ် သာသနာ (၁၃) ခု၊ စုစုပေါင်း (၁၆) ခုရှိနေတာပါ။