AEROSOL

ကမာၻ႔ေလထုအျမင့္ထဲမွာ ေရာက္ေနတဲ့ အမႈန္ကေလးေတြေတြဟာ နဂုိ
ထင္ထားတာထက္ ကမာၻ႔ ဥတုရာသီအေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ ရွိတယ္ဆုိတာကုိ
မၾကာခင္ကျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ ေလ့လာမႈတစ္ခုမွာ ေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။
 ေလထဲမွာရွိေနတဲ့ Aerosol လုိ႔ေခၚတဲ့ အမႈန္ေလးေတြဟာ ေနေရာင္ျခည္ကထြက္တဲ့
ေရဒီယုိသတၱိၾကြ ေရာင္ျခည္ေတြကုိ ကာထားေပးတာေၾကာင့္ ကမာၻ႔ေျမမ်က္ႏွာျပင္ကုိ
ပုိေအးလာေစတယ္ဆုိတာကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကတာပါ။ အဲဒီ ေအးေအာင္ ကာကြယ္ေပးထား
တဲ့ အမႈန္ေလးေတြက ကမာၻေျမေပၚမွာ လူေတြကဖန္တီးလုိ႔ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ကမာၻႀကီး
ပူေႏြးမႈအရွိန္ ေလ်ာ့က်သြားေအာင္ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္အတြင္း ဟန္႔တားေပးထား
တာကုိ ႏုိင္ငံတကာ ဥတုရာသီေျပာင္းလဲမႈဆုိင္ရာ သုေတသီေတြက ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကတာပါ။
 အနာဂတ္မွာ ျဖစ္ေပၚလာမဲ့ မုိးေလဝသအေျခအေနကုိ ခန္႔မွန္းရတဲ့အလုပ္က တကယ့္
ကုိ မေသခ်ာ မေရရာတဲ့ကိစၥပါ။ ဒါေပမယ့္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈကုိ ေလ့လာေနၾကတဲ့
သိပၸံပညာရွင္ေတြအတြက္ ေသခ်ာတာတစ္ခုကေတာ့ ကမာၻေျမႀကီးရဲ႕ ေလထုဟာ ပုိၿပီး
ပူလာေနတယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ပါပဲ။
 Co2 လုိ႔ေခၚတဲ့ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆုိဒ္နဲ႔ တျခား စက္မႈလုပ္ငန္းေတြကထြက္လာတဲ့
ဖန္လုံအိမ္ဓာတ္ေငြ႕ေတြေၾကာင့္ လြန္ခဲ့တဲ့ရာစုႏွစ္အတြင္း ကမာၻႀကီးရဲ႕ပ်မ္းမွ်အပူခ်ိန္
ဟာ တျဖည္းျဖည္း ပူေႏြးလာေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီကိစၥကုိ အနီးကပ္ေလ့လာၾကည့္
လုိက္တဲ့အခါ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္အတြင္း ပုံမွန္မဟုတ္တဲ့ ေျပာင္းလဲမႈေတြရွိေနတာကုိ
ေတြ႕ရတယ္လုိ႔ အေမရီကန္အစုိးရလက္ေအာက္ခံ NOWA လုိ႔ေခၚတဲ့ အေမရီကန္
အမ်ဳိးသား အဏၰဝါနဲ႔ ေလထုဆုိင္ရာဌာနက ရသီဥတုဆုိင္ရာ သိပၸံပညာရွင္
ဂၽြန္ ဒန္နီယယ္ က ေျပာပါတယ္။
 “ လြန္ခဲ့တဲ့ဆယ္ႏွစ္ေက်ာ္က ကမာၻႀကီး ဆက္တုိက္ ပူေႏြးလာခဲ့ေပမဲ့ ၂၀၀၁-ခုႏွစ္က
စၿပီး အဲဒီ ပူေႏြးမႈႏႈန္းက တကမာၻလုံးအတုိင္းအတာနဲ႔ ရပ္တန္႔သြားတယ္ဆုိတာကုိ စ
ေတြ႕လာရပါတယ္...”
 ဆုိလုိတာကေတာ့ ကမာၻေျမႀကီးဟာ ပူေႏြးျမဲ ပူေႏြးေနပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီ ပူေႏြးတဲ့
အရွိန္က ေႏွးေကြးလာေနတာပါ။ အခုလုိ ျဖစ္လာလိမ့္မယ္လုိ႔ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈ
ဆုိင္ရာ သိပၸံပညာရွင္ေတြေရာ၊ ကြန္ပ်ဴတာနဲ႔ စမ္းသပ္ထားတဲ့ နမူနာေတြကေရာ
ႀကဳိတင္ တြက္ခ်က္မထားၾကဘူးလုိ႔ ဂၽြန္ ဒန္နီယယ္ က ေျပာပါတယ္။ ဒါ႔ေၾကာင့္ ဂၽြန္
ဒန္နီယယ္နဲ႔ သူ႔ရဲ႕ အေမရီကန္-ျပင္သစ္ လုပ္ေဖာ္ကုိင္ဖက္ေတြ ပူးေပါင္းၿပီးေတာ့
အရင္က သုေတသနလုပ္ငန္းေတြမွာ ထည့္စဥ္းစားေလ့မရွိတဲ့ ေလထုထဲက နမူနာ
ေတြကုိ စတင္ ေလ့လာခဲ့ၾကတာပါ။ အဓိက ကေတာ့ ကမာၻႀကီရဲ႕ ပူေႏြးမႈအရွိန္ဟာ
ဘာေၾကာင့္ ေႏွးေကြးသြားသလဲဆုိတာကုိ ေလ့လာၾကတာပါ။
 “ ဆက္သြယ္ေရးၿဂဳိလ္တုက ေတြ႕ရွိတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေလ့လာ
ၾကည့္တယ္။ ေနာက္ ဟာဝုိင္အီကၽြန္း ေတာင္ထိပ္ေပၚမွာရွိတဲ့ ေလ့လာေရးစခန္း
မုိနာလုိဝါ က ရတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေလ့လာၾကည့္တယ္။ အဲဒီ
ကာလအတြင္း ေလထုထဲမွာရွိတဲ့ Aerosol အမႈန္ေတြ ပါဝင္မႈႏႈန္း ျမင့္လာတယ္ဆုိတာ
ကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေတြ႕ရတယ္။ ၂၀၀၀-ခုႏွစ္ေနာက္ပုိင္းမွာ သုေတသနလုပ္တဲ့ သူေတြ
က ေလထုထဲမွာ Aerosol အမႈန္ေတြ ရွိေနတယ္ဆုိတဲ့အခ်က္ကုိ သူတုိ႔ သုေတသနေတြ
ထဲမွာ ထည့္မတြက္ၾကဘူး...”
 စက္႐ုံေတြ၊ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္ေတြကေနထြက္လာၿပီး ၿမဳိ႕ျပေတြမွာ ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ မီးခုိးေတြ၊
ၾကပ္ခုိးေတြနဲ႔ တျခားအမႈန္ေတြအေၾကာင္းကုိေတာ့ အမ်ားစုက ေယဘုယ်အားျဖင့္ သိရွိ
ထားၾကၿပီးသားပါ။ ဒါေပမယ့္ ကမာၻႀကီးပူေႏြးမႈကုိ ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ ေလထုထဲက ကာဗြန္ဒိုင္
ေအာက္ဆုိဒ္ ဓာတ္ေငြ႕ေတြနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္လုိက္ရင္ ေလထုအျမင့္ထဲမွာရွိေနတဲ့ အဲဒီ
Aerosol လုိ႔ေခၚတဲ့ အမႈန္ေလးေတြက ကမာၻေျမကုိ အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိ ေအးေစ
တယ္လုိ႔ ဂၽြန္ဒန္နီယယ္ ကေျပာပါတယ္။
 “ ဒီအမႈန္ေလးေတြက ကမာၻေျမကုိ ေအးေစတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ ကမာၻေျမေပၚ
က်ေရာက္ေနတဲ့ ေနေရာင္ျခည္ေတြ ကမာၻေျမေပၚကုိ မက်ေရာက္ႏုိင္ေအာင္ ကာထား
ေပးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္၊ ဒီအမႈန္ေလးေတြက အထက္ေလထုလႊာကုိ ေအးေစ
တယ္ဆုိတဲ့အခ်က္ကလဲ အသစ္အဆန္းေတာ့ မဟုတ္ဘူးေပါ႔ဗ်ာ..ဒါကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔
သိထားတာ ၾကာပါၿပီ..”
 ဒါဆုိ ေလထုအထက္လႊာမွာရွိေနတဲ့ အဲဒီ အမႈန္ေလးေတြကုိ သိပၸံပညာရွင္ေတြ အရင္က
ဘာေၾကာင့္ ထည့္မစဥ္းစားခဲ့ၾကတာပါလဲ... သူတုိ႔ဟာ ပုံမွန္အားျဖင့္ ကမာၻေျမနဲ႔ နီးနီး
ကပ္ကပ္ ရွိေနေပမယ့္ ေလထုအထက္လႊာထဲမွာ သိပ္ မ်ားမ်ားစားစား မရွိလွဘူးလုိ႔
ဆုိပါတယ္။ ဝုိင္အုိမင္းတကၠသုိလ္က ေလထုဆုိင္ရာ သိပၸံပညာရွင္ ပါေမာကၡ တယ္ရီ
ဒက္ခ်လာ က ဒါကုိ ရွင္းျပထားပါတယ္။
 “ ဖီလစ္ပုိင္ႏုိင္ငံက ပင္နာတူဘုိမီးေတာင္ႀကီး ေပါက္ကြဲတယ္ဆုိၾကပါစုိ႔ဗ်ာ..ဒီမီးေတာင္
ကေန Aerosol အမႈန္ေတြ အမ်ားႀကီး ေလထုထဲကုိ မႈတ္ထုတ္လုိက္မယ္... ဒါေပမဲ့
ဒါေတြဟာ တစ္ႏွစ္ေလာက္ၾကာတဲ့အခါမွာ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ဒီအမႈန္ေတြနဲ႔ တစ္ခ်ိန္
တည္းမွာပဲ ဆာလ္ဖာဂက္(စ္)လုိ႔ေခၚတဲ့ ကန္႔ဓာတ္ပါတဲ့ ဓာတ္ေငြ႕ေတြလဲ ေလထုထဲကုိ
မႈတ္ထုတ္လုိက္ပါတယ္။ ဒီ ကန္႔ဓာတ္ေငြ႕ေတြက ကန္႔ငရဲမီး အစက္ကေလးေတြအျဖစ္နဲ႔
ေျပာင္းလဲသြားၾကပါတယ္။ ဒီအစက္ကေလးေတြက အရမ္းကုိ ေသးငယ္လြန္းတဲ႔အတြက္
ကမာၻ႔ေျမဆြဲငင္အားက သူတုိ႔အေပၚကုိ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ မရွိဘဲနဲ႔ ပင္နာတူဘုိ
မီးေတာင္ကထြက္တဲ့ ဒီအမႈန္ေတြဟာ ေလထုရဲ႕အထက္လႊာထဲမွာ ငါးႏွစ္၊ ေျခာက္ႏွစ္
ေလာက္အထိ ရွိေနတတ္ၾကပါတယ္..”
 ၁၉၉၁-ခုႏွစ္မွာ ေပါက္ကြဲခဲ့တဲ့ ပင္နာတူဘုိမီးေတာင္ေလာက္ ႀကီးမာတဲ့ မီးေတာင္
ေပါက္ကြဲမႈက ျဖစ္ခဲတယ္လုိ႔ ဒက္ခ်လာ က ေျပာပါတယ္။ ပင္နာတူဘုိမီးေတာင္
ေပါက္ကြဲအၿပီး ငါးႏွစ္၊ ေျခာက္ႏွစ္ေလာက္ အၾကာမွာေတာ့ မီးေတာင္မေပါက္ခင္က
မွတ္တမ္းတင္ထားတာထက္ အဲဒီ Aerosol လို႔ေခၚတဲ့ အမႈန္ေတြရဲ႕ တန္ျပန္ အက်ဳိး
သက္ေရာက္မႈကုိ သိပၸံပညာရွင္ေတြ ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကတာပါ။ ဒါေပမဲ့ ေလထုအထက္လႊာမွာ
ရွိေနတဲ့ အမႈန္ေတြက သုညအဆင့္ထိ ေျပာင္းလဲေလ်ာ့က်သြားတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။
အဲဒီအမႈန္ေလးေတြရဲ႕ အေရအတြက္ဟာ မီးေတာင္ေပါက္ကြဲမႈ ႀကီးႀကီးမားမား မရွိေပမဲ့
လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္အတြင္း တုိးပြားလာတာကုိ ေတြ႕ရတယ္လုိ႔ ဂၽြန္ ဒန္နီယယ္က
ေျပာပါတယ္။ ဒါဟာ ေလထုထဲက ပူေႏြးမႈေလ်ာ့ေစတဲ့ အေၾကာင္းတစ္ခုလားလုိ႔
သ႔ူအေနနဲ႔ စဥ္းစားမိခဲ့တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
 “ သကၠရာဇ္ ၂၀၀၀ နဲ႔ ၂၀၁၀ ၾကားမွာ အပူခ်ိန္ ဘယ္ေလာက္တက္သြားတယ္ဆုိတာကုိ
ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ တြက္ခ်က္ၾကည့္တယ္။ ပထမေတာ့ ေလထုအထက္လႊာထဲမွာရွိတဲ့ အမႈန္
ေတြကုိပါ ထည့္တြက္တယ္။ ေနာက္ အဲဒါေတြမပါဘဲ တြက္ခ်က္ၾကည့္တယ္။ အဲဒီမွာ
ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ေတြ႕ရတာက ေလထုအထက္လႊာထဲမွာ အဲဒီ Aerosol လုိ႔ေခၚတဲ့ အမႈန္
ေလးေတြ ရွိေနတာေၾကာင့္ အပူခ်ိန္ ၂၀% ေလာက္ ေလ်ာ့က်ေနတယ္ ဆုိတာကုိ
ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေတြ႕ခဲ့ရတာပါပဲ..”
 ေယဘုယ်အားျဖင့္ေတာ့ ေလထု အထက္လႊာထဲမွာ အမႈန္ေလးေတြ မ်ားလာေလေလ
ေလထုထဲက အပူခ်ိန္တက္တဲ့ႏႈန္း ေလ်ာ့က်လာေလေလပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေလထု
အထက္လႊာထဲကုိ အဒီ အမႈန္ေလးေတြ ဘယ္အခ်ိန္က ဘယ္လုိေရာက္လာၾကတယ္
ဆုိတာကေတာ့ ေျပာရခက္တယ္လုိ႔ ဒန္နီယယ္ေကာ ဒက္ခ်လာေကာ ႏွစ္ေယာက္လုံးက
ေထာက္ျပၾကပါတယ္။
 ဒီအမႈန္ေတြဟာ အင္အားျပင္းတဲ့ မီးေတာင္ကေန ေရာက္လာတာ ျဖစ္ႏုိ္င္တယ္လုိ႔ တခ်ဳိ႕
သိပၸံပညာရွင္ေတြကေျပာသလုိ တခ်ဳိ႕ကလဲ ဆာလ္ဖာလုိ႔ေခၚတဲ့ စက္႐ုံေတြကထြက္တဲ့
ကန္႔ေတြကေန ေရာက္လာတာလဲ ျဖစ္ႏုိင္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
 ကမာၻႀကီးပူေႏြးမႈကုိ တုိက္ဖ်က္တဲ့ အေကာင္းဆုံးနည္းဟာ အဲဒါေတြကုိ တြန္းလွန္ႏုိ္င္မဲ့
နည္းပညာေတြကုိ တီထြင္ဖန္တီး လုပ္ေဆာင္တာမဟုတ္ဘူး ဆုိတဲ့အေပၚမွာ ဥတုရာသီ
ဆုိင္ရာ သိပၸံပညာရွင္အမ်ားစုက သေဘာတူၾကပါတယ္။ ကာဗြန္ဓာတ္ေငြ႕ အမ်ားအျပား
ပါဝင္တဲ့ ေက်ာက္မီးေသြးလုိ တြင္းထြက္ေလာင္စာေတြကုိ အသုံးျပဳမႈ ေလွ်ာ့ခ်ၿပီး ျပန္လည္
အသုံးခ်ႏုိင္တဲ့ ေလာင္စာဆီေတြကုိ အသုံးျပဳတာက အေကာင္းဆုံးနည္း ျဖစ္တယ္လုိ႔
သူတုိ႔က ယုံၾကည္ေနၾကတာပါ။ ဒါမွလဲ ေနာင္ ဆယ္စုႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္း ကမာၻႀကီး
ပူေႏြးလာမႈကုိ ေရွာင္ရွားႏုိင္မယ္လုိ႔ သိပၸံပညာရွင္ေတြက ေျပာဆုိေနၾကပါတယ္။

Source:VOA News