God particles

အေျခခံအမႈန္  Higgs Boson (ေဒါက္တာဦးခင္ေမာင္ေမာင္)

  ကမာၻႀကီးနဲ႔တကြ စၾကာဝဠာႀကီးကို ျဖစ္ေပၚလာေစတဲ့ အေျခခံအမႈန္ ရွိတယ္ဆိုတာကို
တင္ျပခဲ့တဲ့ သိပံပညာရွင္ ၂ ဦးကို ၂၀၁၃ ခုႏွစ္အတြက္ ရူပေဗဒ ႏိုဘယ္လ္ဆု ခ်ီးျမွင့္လိုက္
ပါတယ္။ ဘယ္လ္ဂ်ီယံ တကၠသိုလ္က François Englert နဲ႔ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံ Edinburgh
တကၠသိုလ္က Peter W. Higgs တို႔ကို ခ်ီးျမွင့္လိုက္တာပါ။


  Higgs အမႈန္လို႔ လူသိမ်ားတဲ့ အေျခခံအမႈန္ရွိေၾကာင္း ဘယ္လို သက္ေသျပခဲ့တယ္
ဆိုတာနဲ႔ ဒီအမႈန္ကို ဖန္ဆင္းရွင္အမႈန္ God particles လို႔ ဘာေၾကာင့္ေခၚတယ္ ဆိုတာ
ေတြကို မစၥစၥပီတကၠသိုလ္က ပါေမာကၡ ေဒါက္တာဦးခင္ေမာင္ေမာင္က ရွင္းျပထားပါတယ္။

 ၁၉၆၄-ခုႏွစ္က သူတုိ႔ အေျခခံအမႈန္ နာမည္တြင္ေနတာကေတာ့ Higgs ရဲ႕ နာမည္နဲ႔
ေပါ႔ေလ။ အဲဒီ Higgs အမႈန္ေလးေတြ ရွိတယ္ဆုိတာကုိ သူတုိ႔က ေၾကျငာခဲ့တယ္။
အဲဒီအတြက္ ဆုရတာပါ။
ေမး။
   အခုရသြားတဲ့ သိပၸံပညာရွင္ႏွစ္ေယာက္နဲ႔ ပါတ္သက္ၿပီး ဆရာသိသေလာက္ေလး
ေျပာျပေပးပါဆရာ..
ေျဖ။ 
   အဲ François Englert ကေတာ့ ဘယ္လ္ဂ်ီယံ ဘရပ္ဆဲလ္ တကၠသုိလ္ကေပါ႔ေနာ္၊
သူက အသက္ ၈၀ ရွိၿပီ။ Peter Higgs ကေတာ့ ၈၄ ႏွစ္ေတာင္ရွိၿပီး အီဒင္ဘာရာ
တကၠသုိလ္က။ ႏွစ္ေယာက္စလုံးကေတာ့ ႐ူပေဗဒ သီအုိရီ ပညာရွင္ေတြေပါ႔။
ေမး။
   သူတုိ႔ေတြ႕ရွိတဲ့ ဒီ Higgs အမႈန္ေၾကာင့္ သူတုိ႔ကုိ ဒီဆုခ်ီးျမွင့္တယ္ဆုိေတာ့ ဒီ Higgs
အမႈန္က ဘယ္ေလာက္အထိမ်ား အေရးပါေနလုိ႔ပါလဲ ဆရာ။
ေျဖ။
   ဒီအေၾကာင္းကုိ ေျပာမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ အေျခခံေလးနည္းနည္း အရင္ေျပာ
မယ္ေနာ္။
ေမး။
   ဟုတ္ကဲ့ပါ ဆရာ။
ေျဖ။
   ေလာကႀကီးမွာ အားေလးမ်ဳိးရွိတယ္ခင္ဗ်။ အျပင္းဆုံးအားကေတာ့ ႏ်ဴကလီးယားအမႈန္
ေတြ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု တုိက္ခုိက္လုိ႔ရွိရင္ ျဖစ္တဲ႔အား Strong Force လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ အေပ်ာ့စားအားေပါ႔။ Weak Force လုိ႔ေခၚတယ္။ အဲဒါ ဘာလဲဆုိ
ေတာ့ ႏ်ဴကလီးယားအမႈန္ေတြ ၿပဳိကြဲတဲ့အခါ ႏ်ဴကလီးယား Decay ျဖစ္တဲ့အခါ ျဖစ္တဲ႔
အားေပါ႔။ ေနာက္တစ္ခုက လွ်ပ္စစ္သံလုိက္အား၊ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ကမာၻ႔ဆြဲအား။
အဲဒီလုိ အားေလးမ်ဳိးရွိတယ္။ အေပ်ာ့အားက နည္းနည္းထူးျခားတယ္။ ဒီ႔ျပင္အားေတြ
ဆုိလုိ႔ရွိရင္ အျပင္မွာျဖစ္တဲ့ပုံစံနဲ႔ ဥပမာ မွန္ရိပ္ထဲမွာ Mirror Image မွာ ျဖစ္တဲ့ပုံစံ
ခြဲလုိ႔မရဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဒီအေပ်ာ့စားအားနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ၾကေတာ့ မွန္ထဲမွာျဖစ္တာက
အျပင္မွာျဖစ္တဲ့ပုံစံနဲ႔ ကြာေနတယ္။ အဲဒီဟာကုိ Cemetery Breaking လုိ႔ ေခၚတယ္။
ညီညီညာညာရွိတဲ႔ဟာ ပုံပ်က္သြားတာေပါ႔ေလ။ အဲလုိ မပ်က္လုိ႔ရွိရင္ သီအုိရီအရဆုိရင္
ေတာ့ ဘယ္အေျခခံအမႈန္မွာမွ ျဒပ္ထုမရွိႏုိင္ဘူး။ Mass မရွိႏုိင္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ ကၽြန္ေတာ္
တုိ႔ သိတဲ့အတုိင္းပဲ  အရာရာတုိင္းဟာ ျဒပ္ထုရွိတယ္ဆုိေတာ့ ဒီ ညီညီညာညာရွိေနတဲ႔
cemetery ဟာ ပ်က္သြားတာေပါ႔။ အဲလုိပ်က္ဖုိ႔ဆုိတာ အေၾကာင္းရွိရမယ္။ အဲဒီအေၾကာင္း
က Higgs Particles ပဲ။ Higgs Particles မရွိခဲ့လု႔ိရွိရင္ အေျခခံအမႈန္ေတြအားလုံးဟာ
ျဒပ္ထု မရွိႏုိင္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ သူတုိ႔က Higgs Particles ရွိရမယ္လုိ႔ ေၾကျငာခဲ့တာ။
ေမး။
   ေတာ္ေတာ္ေတာ့ စိတ္ဝင္စားဖုိ႔ေကာင္းတယ္ေနာ္ ဆရာ..
ေျဖ။
  ဟုတ္တယ္၊ အမွန္ကေတာ့ ဒါ ေတာ္ေတာ္ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းတာ။ ဥပမာဆုိပါ
ေတာ့ - ဘာေၾကာင့္ တခ်ဳိ႕အေျခခံအမႈန္ေတြက ျဒပ္ထုပုိမ်ားလဲ။ တခ်ဳိ႕အမႈန္ေတြက
ဘာ့ေၾကာင့္ ပုိနည္းလဲ။ တခ်ဳိ႕က်ေတာ့ လုံးဝ ျဒပ္ထုမရွိတာ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိတာ ဒီ
Higgs အမႈန္ကေနၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ကရွင္းျပတယ္။ သူတုိ႔က ဘယ္လုိရွင္းျပလဲဆုိေတာ့
ဒီ စၾကာဝဠာတစ္ခုလုံးမွာ Higgs Field ေပါ႔ေလ။ ဒီ Higgs စက္ကြင္းႀကီးက ရွိေနတာ
ေပါ႔။ အဲဒါကုိ သူတုိ႔က ဘယ္လုိဥပမာေပးလဲဆုိေတာ့ ဒီ ခန္းမႀကီးတစ္ခုဆုိပါဆုိ႔။
ကၽြန္ေတာ္ရယ္၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရယ္ ႏွစ္ေယာက္ ေလွ်ာက္သြားၾကမယ္ဆုိပါ
ေတာ့။ အဲဒီအခန္းထဲမွာ ဘယ္သူမွ မရွိလုိ႔ရွိရင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏွစ္ေယာက္စလုံးက တူတူ
ညီညီညာညာပဲ ေနာက္တဖက္ကုိ ေရာက္သြားမယ္။ တကယ္လုိ႔ အဲဒီအခန္းထဲမွာ လူေတြ
ျပည့္ေနမယ္ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ကၽြန္ေတာ္က်ေတာ့ အေႏွာက္အယွက္မရွိ အခန္းဟုိတဖက္ကုိ
ေရာက္သြားမွာေပါ႔။ ဒါေပမယ့္ ေဒၚစုၾကေတာ့ သူ႔ကုိ လူတကာက ဟုိ လက္မွတ္ေလး
ထုိးေပးပါဦး။ ေမးခြန္းေလး ေမးစရာရွိလုိ႔ပါ။ အဲလုိ အေႏွာက္အယွက္ေတြ အမ်ားႀကီး
ဆုိေတာ့ သူက ဟုိတဖက္ခန္းကုိ ေရာက္ဖုိ႔ရာ ေတာ္ေတာ့္ကုိ ၾကာသြားမွာ။ Higgs အမႈန္
ေတြက အဲဒီ လူေတြလုိပဲ။ နကိုယ္ကတည္းက ရွိေနတဲ့ ညီညီညာညာ ရွိမႈကုိ ပ်က္ေအာင္
လုပ္တာေပါ႔ေလ။ အဲဒီေတာ့ တခ်ဳိ႕အမႈန္ေလးေတြက ျဒပ္ထုပုိမ်ားသြားတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔
လဲဆုိေတာ့ Higgs ေတြနဲ႔ ထိေတြ႕မႈ ပုိမ်ားလုိ႔ေပါ႔။
ေမး။
   ဒီ Higgs အမႈန္ရွိတယ္ဆုိတာကုိ သိလာတဲ့အခါမွာ ဘယ္လုိ အက်ဳိးေတြရွိပါသလဲဆရာ၊
အဲဒါနဲ႔ ဘာေတြကုိ ေျဖရွင္းလုိ႔ရပါသလဲ။
ေျဖ။
   ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ဒီ ႐ူပေဗဒမွာ ရွိသမွ်ေတြကုိ သူက အေျခခံ အနည္းဆုံးကေလးေတြနဲ႔
ရွင္းျပခ်င္တာ။ ၁၉၆၀၊ ၇၀ ေလာက္က်ေတာ့ ဒီ Standard Model လုိ႔ေခၚတဲ့ စံျပဳထားတဲ့
သီအုိရီကုိ အတည္ျပဳတဲ့အခါမွာ အေျခခံအမႈန္ေလးေတြ ၂၇-ခုေလာက္ရွိတယ္။ က်န္တဲ့
အမႈန္အားလုံးကုိ သူတုိ႔က လက္ေတြ႕ရွာၿပီးလုိ႔ ေတြ႕ၿပီးသြားၿပီ။ ဒီ Higgs အမႈန္ကပဲ
အလြန္ကုိ ရွာလုိ႔ခက္ေနတာ။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေတာ့ ဒီ Higgs အမႈန္က လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကလဲ
မရွိဘူး။ spin ဆုိတာ လည္တာေပါ႔ေလ အမွန္ကေတာ့ အဲဒီလုိ အတိအက်ေတာ့ မဟုတ္
ဘူး။ အဲလုိ ဂုဏ္သတၱိမ်ဳိးလဲ မရွိဘူး။ ဒီ့ျပင္ အမႈန္ေတြနဲ႔ဝင္တုိက္ၿပီးေတာ့ သူက ဒီ့ျပင္ အမႈန္
ေတြကုိ ျဒပ္ထုရွိေအာင္ လုပ္ေပးတာပဲ ရွိတာ။ ဆုိေတာ့ သူက ေတာ္ေတာ္ ရွာလုိ႔ခက္
တယ္။
ေမး။
   ဆုိေတာ့ Higgs Particles ရွိေၾကာင္းကုိ ဘယ္လုိ ျပခဲ့တာပါလဲ ဆရာ။
ေျဖ။
   အခုေနာက္ဆုံး ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာေလာက္မွာ သူတုိ႔ CERN ဆုိတဲ့ေနရာ၊ ဒီ ဂ်နီဗာ၊
ဆြစ္ဇာလန္မွာရွိတဲ့ accelerator ေပါ႔ေနာ္. ဒီ အေျခခံအမႈန္ေလးေတြကုိ အလင္းေရာင္
ရဲ႕ အလ်င္နီးပါး အရွိန္ေပး ဝင္တုိက္ခုိင္းၿပီးေတာ့ Higgs ဆုိတဲ့အမႈန္ ထြက္လာေအာင္
သူတုိ႔က လုပ္ၾကတာေပါ႔။ ဆုိေတာ့ ဒီ CERN ဆုိတဲ့ ဂ်နီဗာမွာရွိတဲ့ စက္ကလဲ ႏုိင္ငံ
ႏွစ္ႏုိင္ငံကုိ ပတ္ၿပီးေတာ့ ေျမေအာက္ တစ္မုိင္ေလာက္အနက္မွာ တည္ေဆာက္ထား
တာ။ သူ႔ရဲ႕ circumference (အဝန္း)က ၂၇-မုိင္ေလာက္ရွိတယ္။ အဲဒီထဲမွာ သူတုိ႔က
ဒီအမႈန္ေလးေတြကုိ ပတ္ခ်ာလည္လွည့္ေအာင္ လုပ္ၿပီးေတာ့၊ အရွိန္ေပးၿပီးေတာ့ တစ္ခုနဲ႔
တစ္ခု ဝင္တုိက္ခုိင္းတာ။ ဝင္တုိက္ေတာ့မွ ဒီ Higgs ဆုိတဲ့ အမႈန္ေလးေတြထြက္လာေအာင္3
သူတုိ႔က လုပ္ေပးတာ။ အဲဒါကုိမွ တစ္ခါ တုိင္းတာတဲ့စက္ေတြကလဲ တစ္ခု တစ္ခုကုိ
သိပၸံပညာရွင္ေတြ သုံးေထာင္ေလာက္ ဝုိင္းၿပီးေတာ့ ရလာတဲ့အေျဖေတြကုိ ကြန္ပ်ဴတာ
ေတြနဲ႔ စမ္းစစ္ၾကတာေပါ႔။ ဆုိေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးကုိ ခက္ခက္ခဲခဲ လုပ္ၾကရတယ္
ကုန္က်ေငြဆုိလဲ ဘီလ်ံေပါင္းမ်ားစြာ အကုန္ခံၿပီး သူတုိ႔လုပ္ၾကတာ။
ေမး။
   အဲဒီအမႈန္ကုိ တခ်ဳိ႕က God Particles လုိ႔ ေခၚပါတယ္ဆရာ။ ဘာေၾကာင့္ အဲဒီလုိ
ေခၚတာပါလဲ ဆရာ။
ေျဖ။
   အမွန္ကေတာ့ ဒီ Noble Prize Winner လီယုိ လက္ဒါမန္ဆုိတဲ့ လက္ေတြ႕ ႏ်ဴကလီး
ယား သိပၸံပညာရွင္က စာအုပ္တစ္အုပ္ ေရးတယ္။ ဒီ အေျခခံအမႈန္သည္ Higgs က
သိပ္ရွာလုိ႔ခက္တဲ့အတြက္ God Damn Particles လုိ႔ ေခၚခ်င္တာ။ ဒါေပမယ့္ စာအုပ္
ထုတ္တဲ့သူက God Particles ေခၚရင္ေတာ့ စာအုပ္က ပုိအေရာင္းသြက္ပါလိမ့္မယ္လုိ႔
ေျပာေတာ့ အဲဒါနဲ႔ သူတုိ႔ကလဲ သေဘာတူၿပီးေတာ့ စာအုပ္ကထြက္လာတာ။ ခုေတာ့
သူ႔ကုိ God Particles လုိ႔ပဲ ေခၚၾကတာေပါ႔ေလ။ ဒီအေျခခံအမႈန္ Higgs မရွိခဲ့လုိ႔ရွိရင္
ဘယ္အမႈန္မွ ျဒပ္ထုမရွိႏုိင္ဘူး။ အုိင္းစတုိင္းရဲ႕ အညမည သေဘာတရားအရ ျဒပ္ထု
မရွိတဲ့ အမႈန္ေတြက အလင္းေရာင္ရဲ႕ အလ်င္အတုိင္းပဲ သြားရမယ္။ ဒီ Higgs သာ
မရွိခဲ့ဘူး ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ရွိသမွ်အမႈန္အားလုံးက အလင္းေရာင္ရဲ႕ အလ်င္အတုိင္း သြားေနၿပီး
ေတာ့ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခုလဲ ဘာမွမျဖစ္ေတာ့ဘူး။ အႏုျမဴေတြ၊ အက္တမ္ေတြ ဘာမွ မရွိေတာ့
ဘူးေပါ႔။ အဲဒီလုိဆုိရင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေလာကႀကီးလဲ ျဖစ္လာစရာအေၾကာင္း မရွိေတာ့
ဘူးေပါ႔။ အမႈန္အားလုံးကုိ ျဒပ္ထုေပးတဲ့ အမႈန္ဆုိေတာ့ ဖန္ဆင္းရွင္လုိ႔ ေျပာမယ္ဆုိရင္လဲ
ေျပာလုိ႔ရတာေပါ႔...။

ေဒါက္တာ ဦးခင္ေမာင္ေမာင္၏ ေျပာၾကားခ်က္မ်ား။
ွSource:VOA News
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

အေျခခံအမႈန္ Higgs boson (ေဒါက္တာဦးတင္ေမာင္ေအး)

    ဒီတပတ္ေတာ့ လူသားေတြ ေနထိုင္ရာ ကမာၻႀကီး အပါအဝင္ စႀကၤဝဠာႀကီးကို
ျဖစ္ေပၚလာေစတဲ့ အေျခခံအက်ဆံုး အရာဟာ ဘာလဲဆိုတာကို သိပၸံပညာရွင္ေတြ
ရွာေဖြေနၾကတဲ့ အေၾကာင္းကို ေျပာျပမွာပါ။

   သစ္ပင္ေပၚးက ပန္းသီး ဘာ့ေၾကာင့္ ေၾကြက်ရတယ္ဆိုတာကို Sir Issac Newton
ေမးခြန္းထုတ္ရာကေန ျဒပ္ေတြရဲ့ ဆြဲငင္အားအေၾကာင္း သိလာရတာပါ။ အခု Edinburgh
တကၠသိုလ္က သုေတသန ပညာရွင္ Peter Higgs ကေတာ့ ဒီျဒပ္ေတြ ဘယ္လိုျဖစ္လာ
တယ္ ဆိုတာကို ေမးခြန္းထုတ္ရာကေန စႀကၤဝဠာႀကီး ေပၚေပါက္လာေစဖို႔ ဖန္ဆင္းထား
တဲ့ ဖန္ဆင္းရွင္အမႈန္ အေျခခံအမႈန္ကို ရွာေဖြေနၾကတာပါ။
   အႏုျမဴအမႈန္ကေလးေတြအျဖစ္ သိထားၾကတဲ့ အီလက္ထရြန္၊ ပရိုတြန္ ႏ်ဴထရြန္ေတြ
ပါဝင္ၿပီး တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ရွိရွိသမွ် ျဒပ္ဝတၳဳေတြရဲ႕ အေလးခ်ိန္ကို ျဖစ္ေစတဲ့ အႏုျမဴ
ထက္ေသးငယ္တဲ့ ဒီ အေျခခံ အမႈန္ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္မွာစၿပီး ဒီအမႈန္ရွိတယ္လို႔ တြက္ဆခဲ့တဲ့
အဂၤလိပ္ သိပံၸပညာရွင္ Peter Higgs ကို အစြဲျပဳၿပီး ဟစ္ဂ္ဘိုစြန္ Higgs boson လို႔ နံမယ္
ေပးထားတာပါ။
   စၾကဝဠာထဲမွာ အေျခခံအက်ဆံုးအရာဟာ ဘာလဲဆိုတာကို ရွာေဖြဖုိ႔ LHC ( Large
Hadron Collider) လို႔ေခၚတဲ့ စြမ္းအင္အမႈန္ေတြ တိုင္းတာတဲ့ အရွည္ ၁၇မိုင္ရွိတဲ့
ႀကီးမားတဲ့ စက္ႀကီးကို ျပင္သစ္နဲ႔ Switzerland ႏွစ္ႏိုင္ငံ ၾကားမွာ တည္ေဆာက္ထားၿပီး
သိပၸံပညာရွင္ေတြ ရွာေဖြေနၾကတယ္လို႔ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္က
ရူပေဗဒ ပညာရွင္ ေဒါက္တာဦးတင္ေမာင္ေအးက ေျပာပါတယ္။
   "Higgs boson လို႔ေခၚတဲ့ အေျခခံအမႈန္ေတြကို ေတြ႔ရွိႏိုင္ဖို႔ ဥေရာပႏိုင္ငံ အႏုျမဴ
သုေတသန European Nuclear Research Center ဌာန CERN မွာ သူတို႔ ဘီလ်ံနဲ႔ခ်ီ
ပိုက္ဆန္ အကုန္ခံၿပီး စက္ႀကီးေတြ ေဆာက္တယ္။ စြမ္းအင္ျမင့္ အမႈန္မ်ား တုိက္ခတ္စက္
LHC (Large Hadron Collider) စက္ႀကီးေတြမွာ အေျခခံ အက်ဆံုးျဖစ္တဲ့ အမႈန္ေတြကုိ
လုိက္ရွာေနတယ္။ ရူပေဗဒ သေဘာတရားဆိုင္ရာ သီအိုရီပိုင္းမွာ ဆိုရင္ အက္တမ္တို႔၊
လူေတြ၊ ပစၥည္းေတြကစၿပီး စၾကဝဠာထဲမွာ ရွိတဲ့ ႐ုပ္ဝတၳဳေတြရဲ့ အေျခခံ အက်ဆံုးဟာ
ဘာလဲဆိုတာကို လိုက္ရွာၾကတာ။
   "အေျခခံ အမႈန္ဆိုင္ရာ ရူပေဗဒမွာ သေဘာတရားေတြ ရွိတယ္ လက္ေတြ႔ပိုင္းေတြ
ရွိတယ္။ အဲဒီ LHC ကေတာ့ လက္ေတြ႔ရွာတဲ့ စက္ေပါ့။ သီအိုရီနဲ႔ ေျပာထားတဲ့ အေျခခံ
အက်ဆံုး ျဒဗ္မႈန္ကို ရွာဖို႔ က်ိဳးစားေနၾကတာ"
ေမး။
ဟစ္ဂ္ဘိုစြန္ Higgs boson အေျခခံ အမႈန္ဆိုတာ
ရွိရမယ္လို႔ ဘာ့ေၾကာင့္ ယူဆၾကတာပါလဲ
ေျဖ၊
"အမႈန္ေတြမွာ သူ႔ရဲ့ စက္ကြင္းဆိုတဲ့ သေဘာရွိတယ္။ ဥပမာ လွ်ပ္စစ္ဆိုရင္ လွ်ပ္စစ္
ေဘးမွာ လႈိင္းေတြရွိမယ္။ လွ်ပ္စစ္အမႈန္ အီလက္ထရြန္လိုဟာမ်ိဳးက လွ်ပ္စစ္လႈိင္းနဲ႔
က်န္တဲ့ပစၥည္းေတြကို အျပန္အလွန္ အား သက္ေရာက္ႏိုင္တယ္  အဲဒီသေဘာေပါ့။
ဒီ Higgs boson ဆိုတဲ့ အေျခခံ အမႈန္ရဲ႕ စက္ကြင္း ေခၚတာေပါ့ေလ။ အဲဒီ အမႈန္ရဲ႕
ေဘးမွာရွိတဲ့ စက္ကြင္း field က က်န္တဲ့ အမႈန္ေတြကို (ပရိုတြန္တို႔၊ ႏ်ဴထရြန္တို႔၊
အီလက္ထရြန္တို႔ လို သိၿပီးသားေတြ အျပင္ စမ္းသပ္မႈေတြကေန ေတြ႔ခဲ့တဲ့ အမႈန္အသစ္
ေတြက စာရင္း လုပ္ထားတာ တရာေက်ာ္ေလာက္ရွိေနၿပီ) အဲဒီအမႈန္ေတြကို အေလးခ်ိန္
ကို ျဖစ္ေစတယ္ဆိုေတာ့ အကယ္၍ ဟစ္ဂ္ဘိုစြန္ ဆိုတဲ့ အမႈန္သာ မရွိခဲ့လို႔ရွိရင္ အားလံုး
ျဒဗ္ဝတၳဳေတြမွာ အေလးခ်ိန္မရွိဘူး
အေလးခ်ိန္ မရွိေတာ့ အလင္းအမႈန္လိုပဲ၊ အလင္းေရာင္က အမႈန္သေဘာနဲ႔ သတ္မွတ္
တယ္။ ဖိုတြန္လို႔ ေခၚတယ္။ ဖိုတြန္မွာ ျဒဗ္ mass မရွိဘူး။ ျဒဗ္မရွိတဲ့ အတြက္ အလင္း
အလ်င္နဲ႔ သြားႏိုင္တယ္။ က်န္တဲ့ ျဒဗ္ရွိတဲ့ အမႈန္ေတြက ကမာၻရဲ႕ အားလံုးေသာ
ျဒဗ္ဝတၳဳေတြ ပစၥည္းေတြကိုျဖစ္ေစတဲ့ အမႈန္ေတြက အေလးခ်ိန္ရွိတယ္။ အေလးခ်ိန္ရွိလို႔
ဒီကမာၻႀကီး စၾကာဝဠာႀကီး ျဖစ္ေနတာ။ အေလးခ်ိန္သာ မရွိခဲ့ရင္ Higgs ရဲ့ စက္ကြင္း
ေၾကာင့္ field ေၾကာင့္ အမႈန္ေတြမွာ အေလးခ်ိန္ ျဒဗ္ မရွိခဲ့လို႔ရိွရင္ ဒီ စႀကာဝဠာျဖစ္လာမွာ
မဟုတ္ဖူး ဆိုတဲ့ သေဘာရွိတယ္"
ေမး။
ဟစ္ဂ္ဘိုစြန္ Higgs boson လို႔ေခၚတဲ့ အေျခခံအမႈန္ ဖန္ဆင္းရွင္အမႈန္ ရွိရမယ္ ဆိုတဲ့
ယူဆခ်က္ သီအိုရီကို လက္ေတြ႔မွာ ရွာျပႏို္င္ပါၿပီလား
ေျဖ။
"ဒီ ဟစ္ဂ္ဘိုစြန္ Higgs boson လို႔ေခၚတဲ့ စြမ္းအင္ျမင့္တဲ့ အမႈန္က အဓိကက်တဲ့
ေနရာမွာရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ကို ရွာလို႔ မေတြ႔ၾကေသးဘူး ေပါ့ေလ။ သူက ဘယ္လို
အဓိကက်လည္း ဆိုေတာ့ ဒီအမႈန္က က်န္တဲ့ ျဒဗ္၀တၳဳေတြရဲ့ အေလးခ်ိန္ျဖစ္ေနတယ္။
mass ျဒဗ္သားကို အေလးခ်ိန္ကို ျဖစ္ေစတယ္ဆိုတဲ့ သေဘာကို တခ်ိဳ႔က God particles
လို႔လည္းေခၚတယ္။ သူက အေရးအႀကီးဆံုး အဓိက အက်ဆံုး အမႈန္ဆိုတဲ့ သေဘာေပါ့။
သူတို႔က အေရးႀကီးတဲ့ အပိုင္းမွာ ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ထက္ အမ်ားႀကီး ပိုေတြ႔ဖို႔
ဟာေတြ ရွိေသးတယ္။ အကယ္၍ ဒီဟာကို ေတြ႔ခဲ့လို႔ ရွိရင္ ေနာက္ဆံုး သူတို႔စမ္းသပ္ခ်က္
ေတြထဲက ဒီဇင္ဘာ လလယ္မွာေတြ႔တဲ့ သုေတသန အခ်က္အလက္ေတြ အရဆိုရင္
ေတြ႔ႏို္င္တဲ့ အလားအလာ ရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ သဲလြန္စေလာက္ပဲ ရွိေသးတယ္ ဆိုေတာ့
အတိအက် မေျပာႏိုင္ေသးဘူး"
ဒီအေျခခံအမႈန္ကို လက္ေတြ႔ျပႏို္င္ဖို႔အတြက္ ရွာေဖြရာမွာ ရူပေဗဒ ပညာရွင္ အိုင္စတိုင္းရဲ့
E=mc2 ဆိုတဲ့ ျဒဗ္ဝတၳဳရဲ့ အေလးခ်ိန္နဲ႔ အလင္းမႈန္ေတြရဲ့ အလ်င္ဟာ Energy ဆိုတဲ့
စြမ္းအင္နဲ႔ ဘယ္လို အဆက္အသြယ္ရွိ တယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အေျခခံအျဖစ္နဲ႔ သံုးၿပီး
ရွာေနၾကတာပါ
"အေလးခ်ိန္ သူ႔ရဲ့ mass နဲ႔ စြမ္းအင္က ညီမွ်ေနတယ္ဆိုတာ တြက္တဲ့ အိုင္းစတိုင္းရဲ႕
သီအိုရီအရ E=mc2 ဆိုတာရွိတယ္။  သူ႔ရဲ႕ျဒဗ္ရယ္ သူ႔ရဲ့ အလင္းအလ်င္ကို ၂ဆလုပ္ၿပီး
ေျမွာက္လိုက္ရင္ သူ႔ရဲ႕ ညီမွ်တဲ့ စြမ္းအင္ကိုရတယ္။ ဆိုေတာ့ အမႈန္ရဲ့ energy က
ဘယ္ေလာက္ရွိရမယ္ ဆိုတာကို သတ္မွတ္ၿပီးေတာ့ narrow down လုပ္တာေပါ့ေလ။
ဘယ္ေလာက္အတုိင္းအတာ အတြင္းမွာ ရွိရမယ္ ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ၿပီး ရွာၾကည့္ေနၾကတယ္
ေပါ့ေလ။ ဒါကို ေတြ႔တဲ့သေဘာ အခ်က္အလက္ကေလးေတြ ေတြ႔ေပမယ့္ အတိအက်
ေတာ့ မေျပာႏုိင္ေသးဘူးေလ"
ေမး။
အလင္းရဲ႕ အလ်င္ႏံႈးနီးနီး ေျပးေနတဲ့ အမႈန္ေတြ တခုနဲ႔ တခု တိုက္ခိုင္းၿပီး ထြက္လာတဲ့
စြမ္းအင္ကို တုိင္းတာတဲ့ Higgs ဘိုစြန္ကို လက္ေတြ႔မွာ ရွာႏိုင္ဖို႔ အတြက္ သိပၸံပညာရွင္ေတြ
ဘာ့ေၾကာင့္ ဒီေလာက္ က်ိဳးပမ္းေနၾကတာပါလဲ
ေျဖ။
"အမႈန္ေတြမွာ ျဒဗ္ဝတၳဳသေဘာကို ေပးတဲ့အတြက္ သူ႔ကို အေရးႀကီးတဲ့ concept အေနနဲ႔
Higgs ဘိုစြန္ကို စဥ္းစားလို႔ ရတယ္။ ေနာက္တခုက ဒီဟာကို ကမာၻႀကီး စၾကဝဠာႀကီး
စခဲ့တဲ့ အခ်ိန္တုန္းက big bang လို႔ေခၚတဲ့ မဟာေပါက္ကြဲမႈႀကီး ေပၚလာတာဟာ အလြန္
ေသးငယ္တဲ့ အရာေလးကေန ေပါက္ကြဲၿပီးေတာ့ ေလာကမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ျဒဗ္ေတြ ျဖစ္လာ
ၾကတာလို႔ တြက္တယ္။ အဲဒီတုန္းကသာ Higgs field က မရွိခဲ့ရင္ အမႈန္ေတြက သူတုိ႔
စဥ္းစားၿပီးေတာ့ ယူဆထားတဲ့ သီအိုရီ အရဆိုရင္ အမႈန္ေတြက သူတုိ႔မွာ ျဒပ္ဝတၱဳမရွိဘူး၊
အေလးခ်ိန္မရွိဘူး။ အေလးခ်ိန္မရွိလို႔ရွိရင္ ကမာၻရဲ႕ ျဒပ္ေတြျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ဘူး။
ဆုိေတာ့ ဒီကမာၻဦးအစရဲ႕  Big Bang သီအိုရီအရလည္း အေထာက္အကူျပဳတာေပါ့ေလ။
အဲဒီကေန စၾကဝဠာ စတဲ့ဟာကို တနည္းနဲ႔ နားလည္မႈရႏုိင္တာေပါ့ေလ။"

ရူပေဗဒပညာရွင္ ေဒါက္တာဦးတင္ေမာင္ေအးပါ။ အဏုျမဴထက္ Higgs ဘိုစြန္ ျပသတဲ့
လကၡဏာေတြ ေတြ႔ေနရၿပီလို႔ ဒီဇင္ဘာလ ၁၃ ရက္ေန႔မွာ CERN သုေတသနဌာနက
ATLAS စမ္းသပ္မႈနဲ႔ CMS အဖဲြ႔ႀကီး ၂ ခုကို ဦးေဆာင္တဲ့ သိပၸံပညာရွင္ႀကီး ၂ ဦးက
ေျပာခဲ့ပါတယ္။

Source:VOA News