ပင္လယ္ဝါ ၊ ပင္လယ္ျဖဴ ၊ ပင္လယ္နီ ၊ ပင္လယ္နက္ တုိ႔ အေၾကာင္း

ပင္လယ္၀ါ ၊ ပင္လယ္ျဖဴ ၊ ပင္လယ္နီ ၊ ပင္လယ္နက္ တုိ႔ အေၾကာင္း

-------------------------------------------------------------------------------

■  ကမာၻမွာ အေရာင္နဲ႔ အမည္မွည့္ေခၚတဲ့ ပင္လယ္ေလးခု ရွိတယ္ဆုိတာ သိၾကၿပီးျဖစ္မွာပါ။ အရင္က တစ္ခုခ်င္းစီတင္ခဲ့တဲ့ ဒီပင္လယ္ေတြရဲ႕ အေၾကာင္းကုိ တစုတစည္းတည္းဖတ္ႏုိင္ဖုိ႔ ျပန္လည္စုစည္းေပး လုိက္ပါတယ္။

၁။ ပင္လယ္၀ါ

ပင္လယ္၀ါ ဆုိသည္မွာ တရုတ္ႏုိင္ငံ ႏွင့္ ေတာင္ကုိရီးယားႏုိင္ငံအၾကားတြင္ တည္ရွိေသာ ပင္လယ္  ျဖစ္သည္။ ထုိပင္လယ္ကုိ အေနာက္ပင္လယ္ (သုိ႔) Huang Hai ပင္လယ္ ဟုလည္းေခၚၾကေလ့ရွိသည္။ ပင္လယ္၀ါ၏ ေျမာက္ဘက္တြင္ ကုိရီးယားပင္လယ္ေအာ္ ၊ အေနာက္ေျမာက္ဘက္တြင္ Bo Hai ပင္လယ္၊ ေတာင္ဘက္တြင္ အေရွ႕တရုတ္ပင္လယ္ ႏွင့္ အေရွွ႕ေတာင္ဘက္တြင္ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာတုိ႔ တည္ရွိေန သည္။ ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ပင္လယ္၀ါသည္ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၁ေသာင္းခန္႔ ေရခဲေခတ္ကတည္းက စတင္ျဖစ္ေပၚေနခဲ့ၿပီဟု ဆုိၾကသည္။ ပင္လယ္၀ါ ဟုေခၚရျခင္းမွာ ဂုိဘီသဲကႏာၱရမွ မုန္တုိင္းမ်ားေၾကာင့္ လြင့္လာေသာ သဲအမႈန္မ်ား ပင္လယ္ျပင္သုိ႔က်ေရာက္ျခင္း ႏွင့္ စီး၀င္ေနေသာျမစ္၀ါျမစ္မွ ေရႏွင့္ အႏွယ္ အႏွစ္မ်ားေၾကာင့္ ပင္လယ္ေရ၏ အေရာင္မွာ ၀ါက်င့္က်င့္ျဖစ္ေနတတ္သည့္အတြက္ ပင္လယ္၀ါဟု  ေခၚၾကျခင္းျဖစ္သည္။

ပင္လယ္၀ါ၏ အက်ယ္အ၀န္းမွာ စတုရန္းမုိင္ ၁၅၀၀၀၀ ျဖစ္သည္။ ပင္လယ္ၾကီးတြင္ ပင္လယ္ေကြ ့ ၊ ပင္လယ္ေအာ္မ်ားစြာရွိေသာ္လည္း ေရတိမ္သည့္ ေဒသၿဖစ္သည္ ။ ပ်မ္းမွ်အနက္မွာ ၁၄၄ေပ ျဖစ္ၿပီး အနက္ဆုံးေနရာတြင္ ၄၉၉ေပ ရွိသည္။ ပင္လယ္၀ါႏွင့္ ထိစပ္ေနေသာႏုိင္ငံမ်ားမွာ တရုတ္ႏုိင္ငံ ၊ ေျမာက္ကုိရီးယားႏုိင္ငံ ႏွင့္ ေတာင္ကုိရီးယားႏုိင္ငံ တုိ႔ျဖစ္သည္။ ပင္လယ္၀ါထဲသုိ႔ ျမစ္ေၾကာင္းေပါင္းမ်ားစြာ စီး၀င္ၾကၿပီး ထင္ရွားေသာျမစ္မ်ားမွာ ျမစ္၀ါျမစ္ ၊ ဟုိင္ျမစ္ ၊ ယလူျမစ္ ၊ ဟန္ျမစ္ ၊ Taedong ျမစ္တုိ႔  ျဖစ္ၾကသည္။ ပင္လယ္၀ါ၏ ေအာက္ေျခၾကမ္းျပင္ကုိမူ ရြံ႕ႏြံ႔ႏွင့္ သဲမ်ားျဖင့္ေပါင္းစပ္ဖြဲ႔စည္းထားသည္။ ထုိသဲမ်ားသည္ ျမစ္ေၾကာင္းမ်ားမွတဆင့္ သယ္ေဆာင္လာေသာ ဂုိဘီသဲကႏာၱရမွ သဲမ်ားျဖစ္သည္။

ပင္လယ္၀ါထဲတြင္ ကြ်န္းေပါင္းမ်ားစြာ တည္ရွိေနၿပီး အဓိကကြ်န္းမ်ားမွာ Anmado, Baengnyeongdo, Daebudo, Gageodo, Hauido, Hongdo, Jindo, Sido, Wando, and Yeonpyeongdo တုိ႔ျဖစ္ၿပီး ထုိကြ်န္းအားလုံးသည္ ေတာင္ကုိရီးယားပုိင္နက္ထဲတြင္ တည္ရွိၾကသည္။ ပင္လယ္၀ါ၏ ကမ္းရုိးတန္း မ်ားသည္ အမ်ားအားျဖင့္ ျမဴေတြဆုိင္းေနတတ္သည္။ တစ္ေန႔ႏွစ္ႀကိမ္ဒီေရတက္သည့္အခ်ိန္တြင္ တရုတ္ ကမ္းရုိးတန္းဘက္တြင္ ၃ေပမွ ၁၀ေပ အထိသာျမင့္တက္ေသာ္လည္း ကုိရီးယားဘက္တြင္မူ ၁၃ေပ မွ ၂၆ေပ အထိေရတက္ေလ့ရွိသည္။

ပင္လယ္၀ါတြင္ ပင္လယ္ဒုိက္ပင္ ႏွင့္ ေက်ာက္ပြင့္မ်ား အလြန္ေပါမ်ားၿပီး ေႏြရာသီတြင္ စိမ္းျပာေရာင္ေရညွိ မ်ားကို ေတြ႔ရတတ္သည္။ ပင္လယ္၀ါေဒသတေလွ်ာက္တြင္ ပင္လယ္ငွက္မ်ဳိးစိတ္ေပါင္း ၃၅မ်ဳိးခန္႔ ေနထုိင္ က်က္စားေလ့ရွိသည္။ အၿမဲတေစေတြ႔ရတတ္ေသာ ႏုိ႔တုိက္သတၱ၀ါဟူ၍ အစက္အေပ်ာက္ပါေသာ ဖ်ံမ်ားသာ ရွိသည္။ စက္ရုံမ်ား ၊ စုိက္ပ်ဳိးေရး ႏွင့္ ေနအိမ္ အညစ္အေၾကးမ်ားေၾကာင့္ ပင္လယ္၀ါသည္ ညစ္ညမ္းလွ်က္ ရွိသည့္ အျပင္ အစဥ္အဆက္ ငါးဖမ္းမႈမ်ားကို အႀကီးအက်ယ္တုိးျမင့္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကသျဖင့္ ပင္လယ္၀ါ အတြင္းမွ ေ၀လငါး ၊ ဖ်ံ ၊ လိပ္ ႏွင့္ ငါးအေရအတြက္မွာ တေန႔တျခား က်ဆင္းလွ်က္ရွိသည္။

အဆုိးဆုံးမွာ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ခဲ့ေသာ ေရနံပုိက္လုိင္း ေပါက္မႈေၾကာင့္ တန္ ၁၅၀၀ ခန္႔ရွိေသာ ေရနံဆီ မ်ားမွာ ပင္လယ္၀ါအတြင္းသုိ႔ က်ေရာက္ခဲ့ၿပီး စတုရန္းမုိင္ ၁၇၀ခန္႔တုိင္ေအာင္ ျပန္႔ႏွံ႔ခဲ့သျဖင့္ ပင္လယ္ႀကီး သည္ ပုိမုိညစ္ညမ္းခဲ့ရသည္။ သို႔ေသာ္ ပင္လယ္၀ါကမ္းရုိတန္းတေလွ်ာက္ လူေနထုိင္မႈမ်ာ ပိုမုိထူထပ္လာ သျဖင့္ ညစ္ညမ္းမႈမွာ ေလ်ာ့မသြားခဲ့ေခ်။ ထုိ႔အျပင္ ငါးမ်ဳိးစိတ္ ၂၀၀ ခန္႔ကုိလည္း လစ္လွ်င္လစ္သလုိ စီးပြားျဖစ္ အေျမာက္အမ်ားဖမ္းယူေနၾကဆဲျဖစ္သည္။ သေဘၤာမ်ားျဖင့္ အစိမ္းေရာင္ေရညွိမ်ားကုိ သယ္ေဆာင္ကာ ပင္လယ္၀ါထဲသုိ႔ ႀကဲျဖန္႔ရင္း သန္႔ရွင္းေအာင္လုပ္သည့္ အစီအစဥ္မ်ားျဖင့္ ပင္လယ္၀ါအား သန္႔ရွင္းေစရန္ ႀကဳိးပမ္းလွ်က္ရွိသလုိ တရားမ၀င္ငါးဖမ္းဆီးျခင္းကုိလည္း ပိတ္ပင္တာဆီးႏုိင္ေအာင္  ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္။

၂။ ပင္လယ္ျဖဴ

ပင္လယ္ျဖဴဆုိတာ ဘဲရန္စ့္ပင္လယ္ ရဲ႕ေတာင္ဘက္ပုိင္္း ၊ ရုရွားကမ္းရုိးတန္းရဲ႕အေနာက္ေျမာက္ဘက္မွာ တည္ရွိတဲ့ ေရလက္ၾကားပင္လယ္တစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပင္လယ္ျဖဴရဲ႕ အေနာက္ဘက္မွာ Karelia ေဒသ ၊ ေျမာက္ဘက္မွာ ခုိလာကြ်န္းဆြယ္ ၊ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္မွာ ကန္နင္ကြ်န္းဆြယ္တုိ႔ တည္ရွိေနပါတယ္။ ပင္လယ္ျဖဴ တစ္ခုလုံးဟာ ရုရွားနယ္ေျမထဲမွာ ရွိေနပါတယ္။ ပင္လယ္ျဖဴရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းအမ်ားစုဟာ တစ္ႏွစ္ကုိ ၆လ ကေန ၇လ အထိ ေရခဲဖုံးေနတတ္ၿပီး ျဖဴလႊလႊြေကာင္းကင္ျပင္ နဲ႔ ေရရဲ႕အေရာင္ဟာ အျဖဴေရာင္သန္းေနတာေၾကာင့္ ပင္လယ္ျဖဴ လုိ႔ေခၚၾကျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

ရုရွားႏုိင္ငံရဲ႕ အေရးပါတဲ့ ပင္လယ္ျဖဴထဲက အဓိကဆိပ္ကမ္းၿမဳိ႕ကေတာ့ Arkhangelsk ၿမဳိ႕ျဖစ္ၿပီး ဒီၿမဳိ႕ဟာ သမုိင္းတေလွ်ာက္မွာ ရုရွာတုိ႔ရဲ႕ အဓိက ကုန္သြယ္ဆိပ္ကမ္းၿမဳိ႕ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ပင္လယ္ျဖဴကုိ White Sea-Baltic တူးေျမာင္းက တစ္ဆင့္ ေဘာ္လ္တစ္ပင္လယ္ကုိ ဆက္သြယ္ထားပါတယ္။ ပင္လယ္ျဖဴ တည္ရွိ  ေၾကာင္းကို အဲဒီတစ္၀ုိက္မွာ ေနထုိင္တဲ့ Novgorod လူမ်ဳိးေတြက တစ္ဆင့္ ၁၁ ရာစု ၀န္းက်င္ေလာက္ ကတည္းက သိရွိခဲ့ၾကၿပီး Novgorod ေတြဟာ ပင္လယ္ျဖဴကို အဲဒီကတည္းက ေရလမ္းခရီးအတြက္ အသုံးျပဳေနၾကပါၿပီ။

ဒါေပမယ့္ ကမ္းရုိးတန္းတစ္ေလွ်ာက္မွာေတာ့ အတည္တက်ေနထုိင္သူ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ၁၃ရာစုေႏွာင္းပုိင္းမွာမွ Kholmogory ရြာကို ပထမဆုံးတည္ေထာင္ေနထုိင္ၾကပါတယ္။ ေအဒီ ၁၄၀၀ နဲ႔ ၁၇၀၀ ၾကားမွာေတာ့ ပင္လယ္ျဖဴဟာ ရုရွားတုိ႔ရဲ႕ အဓိက ကုန္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းျဖစ္လာခဲ့ပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ ၁၇၀၃ ခုႏွစ္ စိန္႔ပီတာဘတ္စ္ၿမဳိ႕ကုိ တည္ေထာင္ခဲ့အၿပီးမွာေတာ့ ပင္လယ္ျဖဴကို အသုံးျပဳမႈနည္းပါးသြားပါတယ္။ စိန္႔ပီတာဘတ္စ္က တစ္ဆင့္ ေရခဲျပင္ကုိ ျဖတ္ၿပီး အေနာက္ဥေရာပကုိ သြားတဲ့လမ္းေၾကာင္းဟာ ပင္လယ္ျဖဴလမ္းေၾကာင္းထက္ ပုိလြယ္ၿပီး ခရီးပိုေပါက္လုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက အဓိက ေဒသျဖစ္တဲ့ Arkhangelsk ကေတာ့ ယေန႔အခါမွာ ရုရွားေရငုပ္သေဘၤာေတြနဲ႔ ေရတပ္အတြက္ အေျခစုိက္စခန္း ျဖစ္လာပါတယ္။ ပင္လယ္ျဖဴရဲ႕ ဧရိယာဟာ ၃၄၇၀၀ စတုရန္းမုိင္ ရွိပါတယ္။ ပ်မ္းမွ်အနက္ကေတာ့ ၁၉၇ေပ ပဲ ရွိေပမယ့္ အနက္ဆုံးေနရာကေတာ့ ၁၁၁၅ ေပ ေတာင္ရွိပါ တယ္။ ပင္လယ္ျဖဴမွာ အဓိက ပင္လယ္ေကြ႔ ၄ခု ရွိပါတယ္။ ဒါေတြကေတာ့ Mezen Bay, Dvina Bay, Onega Bay, and Kandalaksha Gulf တုိ႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အေပၚမွာေျပာခဲ့တဲ့ ၁၁၁၅ ေပအထိေတာင္  နက္တဲ့ အနက္ဆုံးအပုိင္းကေတာ့ Kandalaksha Gulf အပိုင္းျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားျပားလွတဲ့ ျမစ္မ်ားစြာဟာ လည္း ပင္လယ္ျဖဴထဲကုိ စီး၀င္ေနၾကပါတယ္။ ဒီအထဲက အဓိက ျမစ္ေတြကေတာ့ မယ္ဇန္ျမစ္ ၊ ကူလြဳိင္ျမစ္ ၊ Vyg ျမစ္ ၊ နီဗာျမစ္ ၊ အမ္ဘာျမစ္ ၊ ဗာဇူဂါျမစ္ နဲ႔ ပုိႏြဳိင္းျမစ္ တုိ႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။

ပင္လယ္ျဖဴထဲမွာ ကြ်န္းေပါင္းရာနဲ႔ခ်ီၿပီး ရွိေပမယ့္ အားလုံးနီးပါးဟာ ကြ်န္းငယ္ေလးေတြသာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဓိကကြ်န္းစုျဖစ္တဲ့ ဆုိလုိဗက္စကီးကြ်န္းစုဟာ ပင္လယ္ျဖဴရဲ႕ အလယ္တည့္တည္မွာရွိေနၿပီး ကြ်န္း ၆ကြ်န္းနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားပါတယ္။ ဒီကြ်န္းစုရဲ႕ ဧရိယာကေတာ့ ၁၃၄ စတုန္ရန္းမုိင္ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ထင္ရွားတဲ့ ကြ်န္းကေတာ့ Kiy ကြ်န္းျဖစ္ၿပီး ဒီကြ်န္းေပၚမွာေတာ့ ၁၆၃၂ခုႏွစ္က တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ သမုိင္း၀င္ ဘုရားေက်ာင္းတစ္ခု တည္ရွိေနပါတယ္။

ပင္လယ္ျဖဴထဲမွာ ေက်ာရုိးမဲ့ တိရစာၦန္မ်ဳိးစိတ္ေပါင္း ၇၀၀ ခန္႔ က်က္စားေနထုိင္ပါတယ္။ ပင္လယ္ငါးသေလာက္ ၊ ဆာဖရြန္ပင္လယ္ငါး ၊ အတၱလန္တစ္ပင္လယ္ငါး ၊ အတၱလန္တစ္ေဆာ္လမြန္ ၊ ဥေရာပ ပင္လယ္ငါးသေလာက္ အစရွိတဲ့ ငါးမ်ဳိးစိတ္ေပါင္း ၆၀ ခန္႔လည္း ရွိပါတယ္။ ေ၀လငါးျဖဴ ၊ beluga ေ၀လငါး၊ humpback ေ၀လငါးေတြအျပင္ လင္းပိုင္မ်ဳိးစိတ္ ေတြကိုလည္း ပင္လယ္ျဖဴမွာ  ျမင္ေတြ႔ႏုိင္ ပါတယ္။ ေရာင္းအားေကာင္းလွတဲ့ ပင္လယ္ျဖဴရဲ႕ အဓိကထုတ္ကုန္တစ္ခုကေတာ့ ပင္လယ္ေက်ာက္ပြင့္ ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ရာသီဥတုကေတာ့ သူ႔ေဒသနဲ႔ သူအမ်ဳိးမ်ဳိးရွိႏုိင္ပါတယ္။ ပုံမွန္အားျဖင့္ေတာ့ ျမဴ နဲ႔ တိမ္ေတြထူထပ္ေနေလ့ရွိပါတယ္။ ပ်မ္းမွ်အပူခ်ိန္ကေတာ့ ၁၀ ဒီဂရီ နဲ႔ ၁၅ ဒီဂရီ ဆဲစီးယပ္စ္ၾကားမွာရွိၿပီး ေႏြရာသီမွာေတာ့ တခါတရံ ၃၀ ဒီဂရီ ဆဲစီးယပ္စ္အထိ ရွိတတ္ပါတယ္။

၃။ ပင္လယ္နီ

ပင္လယ္နီသည္ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ အာရွဘက္ျခမ္း အာရပ္ကၽြန္းဆြယ္ႏွင့္ အေနာက္ေတာင္ဘက္ အာဖရိကတို႔ၾကားတြင္ တည္ရွိေသာ ကုန္းတြင္းပုိင္းပင္လယ္ျဖစ္ၿပီး အိႏၵိယသမုဒၵရာ၏ တစိတ္တေဒသ ျဖစ္သည္။ ပင္လယ္နီသည္ ၁၄၀၀မုိင္ခန္႔ ရွည္လ်ားေသာ္လည္း အက်ယ္မွာ ၂၂၁မုိင္ခန္႔သာ ျဖစ္သည္။ အက်ယ္အ၀န္းအားျဖင့္ စတုရန္းမုိင္ ၁၆၉၀၀၀ ျဖစ္သည္။ အနက္ဆုံးေနရာသည္ ၉၉၇၀ေပ ရွိၿပီး ပ်မ္းမွ်အနက္မွာ ၁၆၀၈ေပ ျဖစ္သည္။ ပင္လယ္နီသည္ ေျမာက္ဘက္အက်ဆုံး အပူပုိင္းေဒသ ပင္လယ္လည္းျဖစ္သည္။ သေဘၤာအမ်ားအျပားသည္ ပင္လယ္နီကို ျဖတ္သန္း သြားလာၾကသည္။ အေၾကာင္းမွာ စူးအက္တူးေျမာင္းသည္ ပင္လယ္နီကို ေျမထဲပင္လယ္ႏွင့္ ဆက္ထားေပးၿပီး အျခားတစ္ဖက္မွာ အိႏၵိယ သမုဒၵရာသို႔ ထြက္ေပါက္ျဖစ္သည္။ ေက်ာရုိးမရွိသည့္(invertebrate) သက္ရွိမ်ဳိးစိတ္ပါင္း ၁၀၀၀ ခန္႔သည္ ပင္လယ္နီထဲတြင္ က်က္စားၿပီး သႏာၱေကာင္ေပါင္း အမ်ဳိးအစား ၂၀၀ခန္႔လည္းရွိသည္။

ပင္လယ္နီသည္ အေရာင္သတ္မွတ္ခ်က္ ႏွင့္ေခၚေ၀ၚေသာ ပင္လယ္ ၄ခု အနက္တစ္ခုျဖစ္သည္။ အျခားပင္လယ္ ၃ခုမွာ ပင္လယ္နက္ ၊ ပင္လယ္ျဖဴ ႏွင့္ ပင္လယ္၀ါ တုိ႔ျဖစ္သည္။ ပင္လယ္နီ(Red Sea) ဟုေခၚရျခင္းႏွင့္ ပတ္သတ္၍ ယူဆခ်က္ႏွစ္မ်ဳိးရွိသည္။ ပထမတစ္မ်ဳိးမွာ တခါတရံ ေရျပင္ကုိ အနီေရာင္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေပးႏုိင္သည့္ “အယ္လ္ဂ်ီ” ေတြေၾကာင္႔ ၊ “ပင္လယ္နီ ” ဆိုတဲ႔ အမည္ကို ရျခင္းျဖစ္သည္။ ေနာက္တစ္မ်ဳိးမွာ ဂရိတုိ႔ေပးထားေသာ ပင္လယ္၏ မူလအမည္ျဖစ္သည့္ Erythra Thalassa မွ အဂၤလိပ္ဘာသာသုိ႔ တုိက္ရုိက္ျပန္ဆုိျခင္းျဖစ္သည္။ ဟီးဘရူးဘာသာတြင္မူ Yam Suph (သုိ႔) Sea of Reeds ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ ပုံမွန္အားျဖင့္မူ ပင္လယ္နီ၏ ေရျပင္မွာ ပုံမွန္ပင္လယ္မ်ားကဲ့သုိ႔ အျပာအေရာင္သာျဖစ္သည္။

ပင္လယ္နီရွိ ေရမ်ားတြင္ ဆား ပိုမ်ားၿပီး အျခား ပင္လယ္မ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လၽွင္ ပိုမိုၾကည္လင္သည္။ အေၾကာင္းမွာ ပင္လယ္နီ အတြင္းသို႔ စီးဝင္ေသာျမစ္ မရွိသေလာက္ နီးပါးျဖစ္၍ ျဖစ္သည္။ ပင္လယ္နီ အနီးပတ္ဝန္းက်င္၏ ရာသီဥတုမွာ ေျခာက္ေသြ႕ၿပီး ပူေႏြးသည္။ ထို႔အတြက္ေၾကာင့္ ဥေရာပႏွင့္ ကမၻာ့ အျခားအရပ္မွ လူတို႔သည္ ပင္လယ္နီသို႔ အပန္းေျဖရန္ လာေရာက္ၾကေလ့ ရွိသည္။ ပင္လယ္နီႏွင့္ ကပ္ေနေသာ တိုင္းျပည္မ်ားမွာ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ၊ ဆူဒန္ႏိုင္ငံ၊ အီရီထရီးယားႏိုင္ငံ၊ ယီမင္ႏိုင္ငံ ၊ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်  ႏုိင္ငံ၊ ေဂ်ာ္ဒန္ႏိုင္ငံ ႏွင့္ အစၥေရးႏိုင္ငံတို႔ ျဖစ္သည္။ ေၿမာက္ဖက္အက်ဆံုးတြင္ ဆိုင္းနိင္းကၽြန္းဆြယ္အား စူးအက္ပင္လယ္ေကြ ့ ႏွင့္ Aqaba ပင္လယ္ေကြ ့ မ်ား ႏွင့္ ပိုင္းၿခားထားသည္ ။ ပင္လယ္နီ ႏွင့္ ေၿမထဲပင္လယ္ အား စူးအက္တူးေၿမာင္းၿဖင့္ဆက္သြယ္ထားသည္ ။ ထို ့အတူ ပင္လယ္နီ မွ ေအဒမ္ ပင္လယ္ေကြ႔အား Bab el Mandeb အမည္ရ ေရလက္ၾကား မွတဆင့္ ၿဖတ္ေက်ာ္ႏုိင္သည္ ။

လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္း ၅၆သန္း ႏွင့္ ၃၄သန္းၾကား အခ်ိန္က အာဖရိကတိုက္သည္ တၿဖည္းၿဖည္းေရြ ့လွ်ား လာခဲ့သည္။ ထုိ႔ေနာက္ အရွိန္ရလာခဲ့ၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၃၄ သန္း ႏွင့္ ၂၃ သန္းၾကားတြင္ ပင္လယ္နီျဖစ္ေပၚ လာခဲ့သည္ဟု ပညာရွင္မ်ားက ဆုိၾကသည္။ ေရွးအီဂ်စ္တုိ႔က ဘီစီ ၂၅၀၀ခန္႔ကတည္းက ပင္လယ္နီကို အသုံးျပဳခဲ့သည္။ ဘီစီ ၁၅၀၀ ၀န္းက်င္ခန္႔ ဘုရင္မ ဟတ္ရွပ္ဆတ္ လက္ထက္တြင္ ေရႊေျမ ဟုေခၚေသာ Punt သို႔ ကုန္သြယ္ရန္အတြက္ အသုံးျပဳခဲ့သည္။ ထုိ႔ေနာက္ ဤေဒသသည္ ေရာမ အင္ပါယာပုိင္ေဒသ ၿဖစ္လာခဲ့သည္ ။

ၾသဂတ္စတပ္လက္ထက္တြင္ ပင္လယ္နီသည္ အိႏၵိယႏွင့္ တရုတ္ႏုိင္ငံမ်ားသုိ႔ ကုန္သည္ရာ အဓိက လမ္းေၾကာင္းျဖစ္ခဲ့သည္။ ေအဒီ ၇ရာစုအခ်ိန္မွစ၍ ဤေဒသတြင္ မူဆလင္မ်ား အင္အားၾကီးထြားလာခဲ့ ၿပီးေနာက္ ဤေဒသကိုေၿခကုပ္ယူကာ အာဖရိက အေရွ ့ဖက္ေဒသ ‘ အာရွတိုက္အေရွ ့ဖက္ေဒသ ႏွင့္ ကူစည္ကူးသန္းၿပီး သူတုိ႔၏အယူ၀ါဒကို ခ်ဲ ့ထြင္ခဲ့ၾကသည္ ။ သို႔ေသာ္လည္း ပင္လယ္နီသည္ ဥေရာပ တိုက္သားမ်ားအတြက္မူ အေရးပါသည့္ ကုန္သြယ္လမ္းေၾကာင္းမဟုတ္ခဲ့ေပ ။ ၁၈၆၉ – ခုႏွစ္တြင္ ဥေရာပေဒသ ေၿမထဲပင္လယ္မွ ပင္လယ္နီသို ့သြားလာနိင္သည္ စူးအက္တူးေၿမာင္းကို ဖြင့္လွစ္နိင္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ Red Sea သည္ ဥေရာပ ႏွင့္ အာရွ အေရွ ့ဖက္ ကုန္သြယ္မွဳ တြင္ အဓိကက်သည့္  ေရလမ္းေၾကာင္းၿဖစ္လာခဲ့သည္ ။ ပင္လယ္နီ ေဒသ၏ အဓိက ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းမ်ားမွာ အီဂ်စ္မွ စူးအက္ ၊ Al Quşayr ၊ ဆူဒန္မွ Sawākin ၊ အီသီယိုပီးယားမွ Massawa ၊ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်မွ Jiddah ၊ ယီမင္မွ Al Ḩudaydah ႏွင့္ Mocha ဆိပ္ကမ္းမ်ားၿဖစ္ၾကသည္ ။

Red Sea ေဒသ သည္ အလြန္ပူၿပင္းေသာေၾကာင့္ ပင္လယ္ၾကီးသည္ ေရေငြ ့ပ်ံမႈၿမင့္မားသည္ ။ ဇူလုိင္လသည္ အပူဆုံးလျဖစ္ၿပီး ထုိအခ်ိန္တြင္ ပယ္လယ္ျပင္ႀကီး၏ ပ်မ္းမွ်အပူခ်ိန္မွာ ၉၀ ဒီဂရီ ဖာရင္ဟုိက္အထိ ရွိေနတတ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ပင္လယ္နီ ၏ ပင္လယ္ေရသည္ ဆားပါ၀င္မႈ အလြန္ၿမင့္မားသည့္ ပင္လယ္ၿဖစ္သည္ ။ bigeye houndshark, starspotted smooth-hound, milk shark, snaggletooth shark စသည္ျဖင့္ ငါးမန္းအမ်ဳိးအစား ၄၄မ်ဳိးကုိ ပင္လယ္နီတြင္ေတြ႔ရတတ္သည္။ လူမ်ားကုိ အမ်ားဆုံး အႏၱရာယ္ျပဳတတ္သည့္ သတၱ၀ါမ်ားမွာ က်ားငမန္း ၊ ကင္းမီးေကာက္ငါး ၊ ယုန္ငါး ၊ stingrays(ငါးလိပ္ေက်ာက္တစ္မ်ဳိး) တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။

၄။ ပင္လယ္နက္

ပင္လယ္နက္ (Black Sea) သည္ ကုန္းတြင္းပိုင္းပင္လယ္ၿဖစ္ၿပီး ဥေရာပအေရွ ့ေတာင္ပိုင္း ႏွင့္ အာရွမုိင္းနားေဒသ အၾကားတြင္တည္ရွိသည္ ။ ပင္လယ္နက္ ႏွင့္ ေအဂ်င္ပင္လယ္အား အစၥတန္ဘူ ေရလက္ၾကား ႏွင့္ ဆက္သြယ္ထားသည္ ။ ရုိေမးနီးယားႏုိင္ငံ ၊ ဘူေဂးရီးယားႏုိင္ငံ ႏွင့္ တူရကီ ႏုိင္ငံ ၊ ယူကရိန္းႏုိင္ငံ ၊ ရုရွား ၊ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာႏုိင္ငံမ်ား၏ ပိုင္နက္နယ္ေၿမမ်ားသည္ ပင္လယ္နက္ ပါတ္၀န္းက်င္တြင္ တည္ရွိသည္။

ပင္လယ္နက္ သည္ အေရွ ့မွ အေနာက္သို႔ ၇၅၀မိုင္ ၊ အနံ အက်ယ္ဆုံးေနရာမွာ ၃၈၀မိုင္အထိ ရွိကာ ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ေပါင္း ၁၆၈၅၀၀ အထိက်ယ္၀န္းသည္ ။ ပင္လယ္နက္ထဲသို ့ ဥေရာပအလယ္ပိုင္း ႏွင့္ အေရွ ့ဖက္ေဒသမ်ားမွ ျမစ္မ်ားစြာစီး၀င္ၿပီးထိုအထဲတြင္ Dnieper, Dniester, Southern Bug, Don ႏွင့္ Danube ၿမစ္မ်ားပါ၀င္သည္ ။ ထို ့အတူ အာရွမုိင္းနားေဒသမွ Yeşil Irmak, Kızılırmak, ႏွင့္ Sakarya ၿမစ္မ်ားသည္လဲ Black Sea ထဲသို႔စီး၀င္သည္ ။ ပင္လယ္ၾကီး၏ ေရအနက္ဆံုးေဒသမွာ ၇၂၅၀ ေပ အထိ ေရအနက္ရွိသည္ ။

အမ်ားအားၿဖင့္ ေဆာင္းရာသီအခ်ိန္မ်ားတြင္ ဤေဒသသို ့ေၿမာက္ဖက္မွ ေလၿပင္းမ်ား က်ေရာက္ကာ မိုးသက္ မုန္တိုင္းမ်ားတိုက္ခတ္ေလ့ရွိတတ္သည္ ။Black Sea ေဒသ တြင္ငါးၾကင္း ႏွင့္ အၿခားငါးမ်ား ေပါမ်ားစြာေတြ ့ရွိႏုိင္သည္။  ထူးျခားသည္မွာ ပင္လယ္၏ အေပၚပိုင္းေရမ်ား(upper water ) သည္ ေရနက္ပုိင္းေရမ်ား(deep water)ႏွင့္ ေရာေႏွာေပါင္းစပ္သြားျခင္းမရွိပဲ အလြႊာတစ္လႊာစီရွိေနျခင္းျဖစ္သည္။ အနက္ေပ ၆၀၀ ၀န္းက်င္အထက္မွာ အေပၚပုိင္းျဖစ္ၿပီး ၆၀၀ ၀န္းက်င္ေအာက္ဘက္မွာ ေရနက္ပုိင္း  ျဖစ္သည္။ ေရနက္ပုိင္းေရတြင္ အဆိပ္အေတာက္မ်ားပင္ ပါ၀င္သည္ဟု ဆုိၾကသည္။

ဤေဒသ၏ အဓိက ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းမ်ားမွာ ယူကရိန္းတို ့၏ Odessa , Kherson ႏွင့္ Sevastopol ဆိပ္ကမ္း ၊ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာႏုိင္ငံ၏ P’ot’i ႏွင့္ Bat’umi ဆိပ္ကမ္း ၊ ရုရွားနိင္ငံ၏ Novorossiysk ဆိပ္ကမ္း၊ ရုိေမးနီးယားနိင္ငံ၏ Constanţa ဆိပ္ကမ္း ၊ ဘူေဂးရီးယား နိင္ငံ၏ Burgas ႏွင့္ Varna ဆိပ္ကမ္း ၊ တူရကီတို ့ ၏ Ereğli, Samsun, Sinop, ႏွင့္ Trabzon ဆိပ္ကမ္းမ်ားၿဖစ္ၾကသည္ ။

ဂရိေခတ္တုန္းက ပင္လယ္နက္(Black Sea) ကုိ Inhospitable Sea ဟုေခၚသည္။ အဓိပၸါယ္မွာ ေဖာ္ေရႊမႈ ကင္းမဲ့ေသာပင္လယ္ ျဖစ္သည္။ ေရးလမ္းေၾကာင္းသြားလာရန္ခက္ခဲျခင္းႏွင့္ ထုိစဥ္ ကမ္းေျခတစ္ေလွ်ာက္  ေနထုိင္ၾကေသာ လူမ်ားစုမ်ားသည္ သေဘၤာမ်ားကုိ ရန္ျပဳတတ္သျဖင့္ ထုိနာမည္ေပးထားျခင္းျဖစ္သည္။ ပင္လယ္နက္ ဟုေခၚျခင္းမွာ ဟုိက္ဒရုိဂ်င္ဆာလဖုိက္ပါ၀င္မႈလြန္ကဲသည့္ အနက္ေရာင္ရႊံ႕မ်ားပါ၀င္ျခင္း ႏွင့္ ေဆာင္းရာသီ မႈန္တုိင္းမ်ားျပင္းထန္သည့္အခ်ိန္ ပင္လယ္ျပင္ကုိအေ၀းမွၾကည့္လွ်င္ အမည္းေရာင္ေရျပင္ႀကီး သဖြယ္ ေတြ႔ျမင္ရသျဖင့္ သေဘၤာသားမ်ားက ေပးထားၾကျခင္းျဖစ္သည္။

ပင္လယ္နက္ ထဲတြင္ ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာအခ်ိန္မွစ၍ ကုန္စည္ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ရန္ သြားလာခဲ့ၾကသည္။ ဂရိေခတ္ ၊ ရုိမန္ေခတ္ မ်ားတြင္ ဤေဒသ တခ်ိဳ ့ကို သိမ္းယူၿပီး ကုန္စည္ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ခဲ့ၾကသည္ ။ အေရွ ့ေရာမအင္ပါယာၿဖစ္သည့္ Byzantine အင္ပါယာသည္ ယေန ့တူရကီနိင္ငံ အစၥတန္ဘူေဒသတြင္ အေၿခစိုက္ၿပီးေနာက္ ဤေဒသသည္ အဓိက ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ရာေနရာ ၿဖစ္လာခဲ့သည္ ။

ေအဒီ ၁၄၅၃ – အခ်ိန္တြင္ Byzantine အင္ပါယာ ေပ်ာက္ကြယ္ၿပီး ေအာ္တိုမင္အင္ပါယာ အင္အား ၾကီးထြားလာခဲ့ၿပီးေနာက္ အစၥတန္ဘူေရလက္ၾကားကို ပိတ္ဆို ့ကာ ေအာ္တိုမင္မ်ားသည္ နိင္ငံၿခား ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္မွဳဟူသမွ် ကိုပိတ္ပင္ထားခဲ့ၾကသည္ ။ထိုကဲ့သို ့ပိတ္ဆို ့ထားမႈသည္ ရာစုႏွစ္ ၃စုၾကာၿမင့္ခဲ့သည္ ။ ၁၈ရာစု အေစာပိုင္းႏွစ္မ်ားမွ စတင္ကာ ပင္လယ္နက္ေဒသ တြင္ ေအာ္တိုမင္မ်ားသည္
ရုရွားတို ့၏ စိန္ေခၚမႈ မ်ား ႏွင့္ ရင္ဆိုင္လာခဲ့ရသည္ ။ ဤေဒသတြင္ Crimean War စစ္ပြဲၿပီးဆံုးၿပီးေနာက္ Treaty of Paris စာခ်ဳပ္အရ ပင္လယ္နက္ေဒသအား စစ္မဲ့ဇံုအၿဖစ္သတ္မွတ္ကာ နိင္ငံတကာ ကုန္သြယ္မႈ အတြက္ ဖြင့္ေပးခဲ့ရသည္ ။

၁၈၇၀ခုႏွစ္တြင္ ရုရွား အင္ပါယာ၏ ဘုရင္ Alexander II သည္ ပဲရစ္စာခ်ဳပ္ အရ စစ္မဲ့ဇံုကို ပယ္ဖ်က္ကာ ရုရွားေရတပ္ကို Black Sea ေဒသ တြင္ အထိုင္ခ်ထားခဲ့သည္ ။ ထိုအခါ ေအာ္တိုမင္မ်ားသည္ အစၥတန္ဘူ  ေရလက္ၾကားကိုပိတ္ဆို ့ခဲ့သၿဖင့္ ရုရွား ႏွင့္ ေအာ္တိုမင္တူရကီမ်ားစစ္ပြဲၿဖစ္ပြားခဲ့သည္ ။ Russo-Ottoman War ( ၁၈၇၇ – ၁၈၇၈ ) ခုႏွစ္ အခ်ိန္က ရုရွားတို႔သည္ ေအာ္တိုမင္မ်ားကို ေအာင္နိင္ခဲ့ၿပီး Black Sea ၏ ပင္လယ္ထြက္ေပါက္မ်ားကိုၿပန္လည္ရရွိခဲ့သည္ ။ ပထမကမာၻစစ္အခ်ိန္တုန္းကလည္း ရုရွားေရတပ္သည္ Black Sea ထဲမွေန၍ ေအာ္တိုမင္မ်ားအား ေအာင္ၿမင္စြာ တိုက္ထုတ္နိင္ခဲ့သည္ ။

Via: Academy
သုတဇုန္
source:thutazone
https://www.thutazone.net/2018/06/27/%e1%80%95%e1%8